Lesbók Morgunblaðsins - 01.11.1953, Page 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
631
látnir vinna eið að því, að þeir
hefði heyrt hin bókuðu uppnefni
eignuð þessum fjórum unghngum,
en kváðust þó ekki vita hvað hæft
væri í því.
Að sjálfsögðu var það þýðingar-
mest frá sjónarmiði Paul Beyers að
fá sannað, að unglingarnir heíði
gefið yfirvöldunum uppnefni, því
að það var þyngsta sökin. Var því
leitað eftir hjá öllum hinum inn-
stefndu vitnum, hvort þau hefði
heyrt að þeir Paul Beyer og
Christian Miiller hefði verið upp-
nefndir. En þá varð ekkert ákveð-
ið togað út úr vitnunum, „hversu
grandvarlega sem eftirgrenslast
var“. Að vísu þóttust menn hafa
heyrt að þeim hefði verið gefin
einhver nöfn, en enginn þóttist
muna þau.
Þá sneri dómarinn sér að því,
að rannsaka nafngiftir hinna óæðri
manna. Sóru þá tveir menn, að þeir
hefði heyrt þá bræðurna Jón og
Sigurð nota uppnefnið Strettan og
vissu ekki betur en að þeir hefði
átt við Jón Ólafsson í Sviðholti.
Aðrir tveir unnu eið að því, að
þeir hefði heyrt Sigurð Jónsson
nota tvö uppnefni. Trédreginn um
Jón Gíslason á Brekku og Ljót
óþveginn um Árna Einarsson á
Hliði. Um hin önnur uppnefni fór
svo, að engir tveir menn vildu eið
að því vinna, að þeir vissi hvaðan
þau væri komin.
Þegar hér var komið leizt rétt-
inum ekki ráðlegt að gefa þeim
Jóni og Sigurði kost á því að leysa
sig með eiði undan því að þeir
hefði fyrstir notað uppnefnin. En
á Sveinbjörn og Sigríði hafði ekk-
ert sannast.
Þá sóru fjórir menn, að þeir teldi
Sveinbirni væri ekki gefandi eið-
ur, því að þeir teldi hann frekar
sekan en saklausan af nafnagift-
unum, og var hann sektaður eitt-
hvað smávegis fyrir eiðsfall. Aftur
á móti var Sigríði tildæmdur eið-
ur og sór hún „að hún hefði ekki
fundið upp, né notað nein upp-
nefni í óvirðingarskyni“, og sönn-
uðu það með henni tvær eiða-
konur.
Jón Jónsson meðgekk að hann
hefði notað uppnefnið Strettan, en
ekki fleiri. Þessu nafni hefði hann
nefnt nafna sinn, Jón Jónsson
bónda, sem þá var dáinn. Fyrir
þetta var hann dæmdur sekur 2
mörkum við kóng, en hálfu íuil-
rétti, eða IV2 mörk við Loft bróð-
ur hins látna.
Sigurður var dæmdur fyrir að
hafa notað nöfnin Strettan, Tré-
dreginn og Ljótur óþveginn. Skyldi
hann fyrir nafnið Strettan vera
sekur sex mörkum við kóng og
löglegan saksóknara, en lxk mörk
við Loft Jónsson. „En það upp-
nefni Trédreginn, Jóni Gíslasyni
tileinkað, sem hann nú sök á gef-
ur, sem og Ljótur óþveginn, höld-
um vér smærri fjölmæli og dæm-
um vér tilnefndan mann, Sigurð
Jónsson fyrir brúkun þeirra upp-
nefna sekan mörk við kóng fyrir
hverja persónu, en Jón Gíslason
xk mörk. En Árni var hér ekki
persónulega nálægur, né nokkur
hans svaramaður, því virðist oss
hann sinnar sektar bíði, þar til lög-
lega áfrýjar“.
Sveinbjörn virðist hafa sloppið
þannig að ekkert sannaðist á
hann.
Þannig fór þá um þetta högg,
sem svo hátt var reitt, að sakborn-
ingar urðu aðeins fyrir lítilfjör-
legum sektum. Verður ekki betur
séð, en að það hafi verið þegjandi
samtök sveitarbúa að kæfa þetta
mál með því að bera ekki vitni
gegn unglingunum.
NAFNGIFTIR Á
ROSMHVALANESI
Upphaf þessa máls var það, að
Kort Jónsson lögréttumaður á
Kirkjubóli í Miðneshreppi, stefnúi
Vigfúsi Jónssyni bónda á Hvals-
nesi til þess „að finna stað því er
hann hafði sagt undir votta við
Kort, að kona hans, Gróa Gisla-
dóttir, hefði verið kölluð Hvolpa-
móðir“. Ennfremur stefndi hann
milli 30 og 40 konum og körlum
til þess að bera vitni um nafna-
giftir þær, er upp væri komnar í
sveitinni. Var það heimilisfólk á
Hrúðurnesi, Stóra Hólmi, Litla
Hólmi, Gufuskálum, Miðhúsum,
Kirkjubóli, Flangastöðum og Sand-
gerði.
1 annan stað stefndi Vigfús hjón-
unum Ásdísi Teitsdóttur og Guð-
mundi Pálssyni yngra í Hrúður-
nesi, þar sem þau voru tahn höf-
undar nafngiftanna.
Jón Oddsson Hjaltalin sýslu-
maður þingaði í þessu máli vorið
1730 að Býarskerjum, og voru þar
allir mættir, sem stefnt var. Byrj-
aði valdsmaðurinn á því að lesa
upp eiðstafinn fyrir þeim öllum og
útskýra fyrir þeim þýðingu hans.
Síðan voru sex vitni látin vinna
eið að því að þau skyldu segja
allan sannleíkann og ekkert nema
sannleikann. Var það sambýlisfólk
hinna ákærðu í Hrúðurnesi, Þórð-
ur Guðmundsson og Valgerður
Jónsdóttir kona hans, Jón Sigurðs-
son, Þórður Jónsson sjómaður
undan Eyafjöllum og Jóreiður
Ketilsdóttir, og ennfremur Guð-
leif Þóroddsdóttir í Sandgerði. Að
því búnu voru þessi vitni yfir-
heyrð, eitt og eitt, og var fram-
burður þeirra á þessa leið:
Þórður Guðmundsson sagði að
Ásdís Teitsdóttir hefði kallað konu
séra Halldórs Brynjúlfssonar á Út-
skálum helvíska Brettu og Fettu,
stúlkurnar þar Stelpusmokka og
drengina Viðrini. Guðrúnu í Sand-
hólakoti Sandhólabuddu, Guð-
mund Pálsson eldra Lodda. Einnig
sagði hann að Ásdís hefði kallað
Einar Helgason Dreka og bæði
hefði þau hjónin kallað konu Guð-