Lesbók Morgunblaðsins - 22.11.1953, Blaðsíða 5

um konum, sem henni má nægj-
ast til tylftareiðs, og vegna þess
að um lífið gildir, ef allir særi á
móti, en þar hafa ekki svarið nema
sex og vantar þar til fimm, en eng-
an vantar ef hún skal fangavotta
njóta. Stendur svo í dómskapitula
17 Mannhelgi, að dómendur eigi
hvarvetna dóminn til betra vegar
að færa, ef þeir viti jafn víst hvort
tveggja, því allmjótt er mundangs-
hófið. Item í Þjófabálki 22: En ef
þeir atburðir kunna til að falla, að
þeim mönnum verði gefnar sakir,
er við liggur líf og limir, eða sé
alcigumál, þá skulu þeir slíkra
vitna og undanfærslu njóta, sem
þess er miskunn til, er konungs-
vald hefir á hendi. Item stendur
í guðs orði, Hos. VI, Matth. 12: Á
miskunn þefi ég þóknun, en ei á
offri.
Að svo prófuðu og fyrir oss
komnu um eiðvættin, þá virðist
oss lögmanninum Þorleifi Korts-
syni vítalaust að gera þá miskunn
í þessu máli að láta erlega fanga-
votta til tylftar innan Þorskafjarð-
arþings sanna hana saklausa, svo
þetta mál hafi þennan enda, en
hún frí að eiðnum unnum, áburðar
mennina og þá þar um snertir,
óhindraða og fría og þá lausa við
þetta.
Þessi orð setti landfógetinn til,
að þó henni Margrétu sé þessi
náð sýnd vegna aðskiljanlegra til-
fella í þessu flækjumáli og lang-
varanlegs undandráttar, þá skuli
aðrir sig þar ekki eftir rétta, held-
ur með lögum og rétti straffást,
sem hæfir".
— ★ —
Hér er talað um „flækjumál“ og
bendir það til þess, að ýmsir menn,
sem ekki koma við sögu, hafi af
öllum mætti reynt að afstýra því
að Margrét sætti þeim forlögum
að verða brend. Vitað er, að þeir
hafa þar verið fremstir í flokki
prestarnir síra Tómas og síra Þor-
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
691
varður og hafa þeir fengið því
áorkað að málið drógst á langinn.
Hafa þeir vonað að þá mundi úr
rætast, eins og raun varð á. Er
allt annað hljóð í þinginu nú en
oft endranær, er það talar mest
um miskunnsemi.
Heima í héraði hefir og hugur
almennings í garð Margrétar verið
snúinn frá því sem var upphaflega,
því að nú kom hún eiðnum fram
þetta sumar. Gerðist það á Kirkju-
bólsþingi í Steingrímsfirði 8. ágúst.
Tók Magnús sýslumaður Jónsson
af henni eiðinn, en 12 konur sönn-
uðu hann með henni. Eiðui’inn,
sem Margrétu var stílaður, var á
• þessa leið:
„Til þess legg ég, Margrét Þórð-
ardóttir, hönd á helga bók og það
segi ég almáttugum guði, að ég
hefi aldrei, ung né gömul, á allri
ævi minni, galdur lært, ekki held-
ur með galdri eður fordæðuskap
mein gert eða gera látið nokkurri
karlmanns eða kvenmanns per-
sónu, ungri né gamalli, ekki held-
ur gripum, fénaði eða fjárhlutum
neins manns, né það af nokkurum
fengið að gera, og í engum ráðum
eður vitund þar um verið, hvorki
með Þórði heitnum Guðbrands-
syni, né neinum öðrum“.
Með þessu lauk þá málinu og fór
Margrét nú frjáls heim til sín. Þau
Tómas bjuggu fyrst á Sandeyri og
síðan í Unaðsdal. Eignuðust þau
þrjá syni, sem ættir eru komnar
frá. Tómas andaðist háaldraður
1670 en Margrét lifði lengi eftir
það, því að hún andaðist ekki fyr
en 1726, þá fjörgömul.
,«.•*** V'
Nýtt galdramál
Það er af ílogaveikis faraldrin-
um í Trékyllisvík að segja, að hann
lá þar í landi allan þennan tíma
og tók nú bæði karla og konur.
Hafa þó einhver áraskifti verið að
þessú, en 1668 virðist hann hafa
blossað upp að nýu og þá er aftur
farið að tala um, að þetta mundi
galdramönnum að kenna. Nú voru
komnir nýir embættismenn þarna,
sýslumennirnir Magnús Jónsson og
Vilhjálmur Arnfinnsson. Síra Þor-
varður Magnússon hafði látið af
prestskap 1666 og kom þá að Ár-
nesi síra Guðmundur Bjarnason.
Nú var það á manntalsþingi að
Árnesi hinn 22. maí vorið 1669 að
Sigmundur Valgarðsson í Norður-
firði bar það á bónda þanh, er Ey-
ólfur Jónsson hét, að hann háfi
„með konstrum og ógerningum“
gert sér þau veikindi, er hann hafi
þá liðið af um hríð.
Þetta þótti svo alvarleg ásökun
að nauðsynlegt væri að taka hana
til frekari rannsóknar. Var því
haldið þing að Árnesi tveimur dög-
um seinna og þeim stefnt báðum,
Sigmundi og Eyólfi. Þangað komu
og flestir sóknarmenn í þinghánni.
Sýslumenn skipuðu þar 12 manua
dóm, undir ’forsæti Teits Þórðar-
sonar lögréttumánns, til þess að
grafast fyrir þær ástæður, sem
Sigmundur hefði til þess að bera
Eyólf göldrum, og dæma síðan í
því máli.
Sigmundur bar það, að fyrir 4
árum héfði hann náð kotinu Norð-
urfirði undan Eyólfi og þóttist
hann vita að Eyólfur hefði borið
þungan hug til sín síðan. Þá sagði
hann að Eyólfur hefði verið grun-
aður um að hafa með göldrum
drepið kálf fyrir Böðvari nokkrum
Ketilssyni og hefði Böðvar ekki
dregið í efa að Eyólfur vaeri vald-
ur að þessu. Auk þess hefði hann
komið veikindum á slg. En méira
vildi Sigmundur ekki til grcina
„þó hann væri þess þráfaldlega
krafinn.“
Þá gáfu sig fram menn, sem
studdu framburð Sigmundar. Tveir
bændur, Jón ísleifssoh óg Jón
Ólafsson, báru það að þ'clr hefði
heyrt Böðvar drótta því að Byóifi,
að hann hefði drepíð kálfinn fyr-