Lesbók Morgunblaðsins - 29.11.1953, Blaðsíða 10

720
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
~r
Gísli Brynjúlfsson
styrkþegi Árnasafns nær 30 ár og
síðan kennari við háskólann.
Kvæðabók hans kom út 1891. — Á
síðasta ári kom út Dagbók Gísla
árið 1848, gefin út hjá „Máli og
menningu“ af cand. mag. Eiríki
Hr. Finnbogasyni. — Um skáld-
skap Gísla segir Eiríkur í inngang-
inum m. a.:
Af þessari miklu forn-
aldarhrifningu, gerðist Gísli
með aldrinum fornyrtastur og
fornkveðnastur íslenzkra skálda
á síðustu öld. Ekkert íslenzkt
skáld hefur ort fleiri kvæði að
tiltölu en hann undir fornum
háttum og fáum eða engum
tekizt betur. Andi og búningur
slíkra ljóða hans er miklu nær
fornskáldskapnum en títt er, og
með heiti og kenningar fer hann
af leikni sögualdarskáldsins. ..
.. Þó er langt frá að Gísli hafi
hlotið þá viðurkenningu fyrir
skáldskap, er svari til verðleika
hans, nema ef til vill allra fyrst.
Stafar það m. a. af því, að það
orð komst snemma á, að ljóð
hans væru fornyrt og torskilin,
eins og mörg þeirra raunar eru,
en slíkt forðast almenningur.
Ljóðasafn Gísla er sérstætt og
svipmikið. Og þó að ýmislegt
fánýtt sé að finna í þeim kvæða-
sæg, sem þar er prentaður, þarf
enginn að sjá eftir þeim tíma,
sem fer í að lesa bók hans nið-
ur í kjölinn“.
Ekki er og ólíklegt, að það hafi
kastað nokkrum skugga á Gísla,
að hann hin siðari ár sín lenti í
a,'dstöðu við Jón Sigurðsson.
Það sem haft er hér eftir cand.
mag. E. H. F. um Gísla, á einnig
all nákvæmlega við um Lárus
Sigurjónsson. Síðan hann lauk
prófi á Prestaskólanum 1906 hefur
hann dvalizt vestan haft í 36 ár.
Hann kvæntist 1920 amerískri
konu vel menntaðri, en við landa
sína hafði hann eftir það fremur
lítið samband. Hann fluttist hing-
að heim árið 1943 einn síns liðs,
með því að konan hafði þá sér-
stöku starfi að gegna vestra. Ljóða-
safnið „Stefjamál" gaf Lárus út
hér árið 1946. Var það lítið haft
í frammi í bókaflóðinu og náði lít-
illi útbreiðslu, en því kennt um
hvað það væri fornkveðið og forn-
yrt.
Það sem Lárus á enn óprentað
mun þó að samlögðu öllu forn-
kveðnara og stórbrotnara, bæði að
háttum og meðferð allri. Enda
er þar á meðal hinn mikli Alþing-
isljóðaflokkur frá 1930, sem vera
mun aðalverk Lárusar — orktur á
forna vísu undir kröftugum og
erfiðum háttum. Verður af því
séð, enda áður vitað, að Lárus er
tilþrifamestur í hinum stærri stíl
og á ekki heima með smáskáldum.
Það mun og mála sannast, að þótt
réttara og eðlilegra hafi verið að
gefa hin fyrri og léttari kvæði út
í fyrra ljóðasafni, þá fæst ekki
fullur skilningur á eðli höfundar-
ins fyrr en menn hafa kynnt sér
það sem enn er óprentað, og þá
einkum Alþingisljóðin. Þau voru
endursend Lárusi ólesin af hátíð-
arnefndinni 1930. Og þótt merki-
legt sé, hefur reynzt erfitt að fá
Lárus Sigurjónsson
helztu hvatamenn að handrita-
heimflutningnum til að kvnna sér
þetta merkilegt verk, sem þó ef-
laust síðar verður talið meðal bók-
menntaafreka í sinni röð. Mennta-
málaráðsmenn hafa þó lýst áhuga
á að kynna sér verkið. Og einn
mætur vinur Lárusar í kaup-
mannastétt fékk hann til að lesa
Alþingisljóðin inn á segulband á
síðastliðnu vori. Sýndist þá svo
að ekki vrði seinna vænna, því
þá varð Lárus að fara vestur um
haf og taldi þá sjálfur að verða
mundi fyrir fullt og allt. Hefðu
það orðið hörð örlög fyrir hann
og auk þess hneisa fyrir þjóðina
að láta sitt elzta og mesta núlif-
anda ættjarðarskáld verða að enda
æfi sína í útlegð. En vinir þeirra
hjóna stilltu svo til, að nú eru þau
þó komin hingað aftur.
----o---
Þegar efldur er atróður til end-
urheimtar dýrra minja íslenzkrar
menningar af framandi slóðum, þá
má það þykja merkilegt og raun-
ar óskiljanlegt sinnuleysi ef sam-
tíðarskáld, sem verja sínum dýr-
ustu kröftum til að blása lífsanda
í dofnandi glæður vorra fornu
fræða, eru fyrirlitin og látin gleym-