Lesbók Morgunblaðsins - 29.11.1953, Síða 18

728
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Þegor galdrabrennur hættu
Dau.badóm.i breytt í útíegð
LOFTUR hét maður Árnason,
Loítssonar prests Péturssonar.
Hann átti heima að Sælingsdal í
Hvammssveit. Sonur hans hét
Árni og mun hafa verið fæddur
um 1623. Hann fór í Skálholts-
skóla og útskrifaðist þaðan og var
vígður prestur að Þykkvabæar-
klaustri 1650. Komst hann þar
skjótt í deilur við klausturhald-
ara, svo að honum var þar lítt
vært. Fékk hann því þremur ár-
um seinna brauðaskifti við prest
þann, sem var að Stað í Aðalvík
og fluttist þangað norður. Ein-
hværjar ýfingar urðu þar milli
hans og sóknarbarnanna. Veiktist
hann þarna og kenndi um göldrum
sóknarbarna sinna. Og er hann
hafði verið þar þrjú ár, vildi hann
fá brauðaskifti við Ögurprest og
var að því komið að það mætii
takast. En þá risu upp sóknarmenn
í Ögurþingum og harðneituðu að
taka við Árna presti. Sýnir það
að misjafnt orð hefír af honum
farið. En árið eftir, 1657, fékk hann
Dýrafjarðarþing, og þó í óþökk
margra. Kvæntist hann þá Álfheiði
Sigmundsdóttur Gíslasonar frá
Fagradal og bjuggu þau að
Kiukkulandi. Þeim varð fjögurra
barna auðið. Synir þeirra voru
Jón Árnason Skálholtsbiskup og
Gísli, er fluttist norður og bjó í
Kelduhverfi og Reykjadal.
Vegna andúðar sóknarbarna
sinna treystist séra Árni ekki til
þess að vera í Dýrafirði lengur en
til ársins 1671, enda hafði Brynjólf-
ur biskup þá snúizt á móti honum.
Lagði séra Árni nú niður prest-
skap og fór að búa á ættaróðali
sínu Sælingsdal, en fluttist
skömmu síðar á hjáleiguna Gerði
og bjó þar til æviloka.
Um þær mundir er séra Árni
hættir prestskap, bjó í Fagradal
mágur hans Rögnvaldur Sig-
mundsson, og hefir þá verið rúm-
lega fertugur að aldri. Hann hafði
farið ungur í Skálholtsskóla og
stundað þar nám á fjórða vetur,
en hljóp þá frá námi að óvilja
biskups, en þó hneisulaust. Þegar
hér var komið var Rögnvaldur
kvæntur og hafði fengið Ragnheið-
ar Torfadóttur Snæbjörnssonar,
systur Páls Torfasonar sýslumanns
í ísafjarðarsýslu. Þeim varð ekki
barna auðið.
— ★ —
Ekki er langt á milli Sælings-
dals og Fagradals, líklega ekki
nema svo sem 12 km. bein loft-
lína, og liggja saman lönd jarð-
anna. En þó er enginn vegur þar
á milli, heldur hár fjallgarður og
á honum miðjum gnæfir hinn
mikli Hafratindur. Á Sturlunga-
öld var leið upp úr Sælingsdal
yfir fjallgarðinn, en hún lá til
Saurbæar.
Gamall málsháttur segir að garð-
ur sé granna sættir, en ekki hefir
fjallgarður þessi megnað að gegna
því hlutverki þar sem þeir mág-
arnir áttu í hlut. Er’og sagt um
séra Árna, að hann hafi verið
„hörkumaður og óeirinn og harður
í viðskiftum". Verður ekki betur
séð en að fullur fjandskapur hafi
verið með þeim mágum, Rögn-
valdi og Árna. Hefir upphaf hans
líklega verið það, að séra Árni hef-
ir þótt heldur ágengur við Sig-
mund tegndaföður sinn, sem þá
var í Fagradal í hárri elli, kominn
yfir áttrætt.
En þó kastaði fyrst tólfunum
árið 1678, því að þá kærði^lögn-
valdur séra Árna mág sinn fyrir
fordæðuskap og fjölkyngi. Sakaði'
hann prest um að hafa með göldr-
um „hleypt þvingunarsömum veik-
leika á sig og Ragnheiði Torfa-
dóttur konu sína, og drepið pen-
ing sinn og píndan suman með
göldrum“. Stefndi Rögnvaldur
þessu máli til Þórðar biskups Þor-
lákssonar og prestastefnu á Al-
þingi.
Þegar þess er nú gætt, að á þeim
dögum var það venja að þeir menn
lentu á báli, sem bornir voru göldr-
um og gátu ekki hreinsað sig af
því, þá verður það nokkurn veg-
inn ljóst hve köld mágaástin hefir
verið þarna. Rögnvaldur hefir
varla farið á stað með þetta mál,
nema því aðeins að hann hefði
vitni til þess að bera galdraorð á
séra Árna og að þau væri þess
fulviss að hann hefði valdið veik-
indum þeirra hjónanna í Fagradal,
þar sem hann bæri þungan hug
til þeirra. Slíkir vitnisburðir voru
þá löngum teknir gildir, og leiddu
marga menn á bálið.
Séra Árni fór ekki til Alþingis,
en seinna um sumarið kom Þórð-
ur biskup Þorláksson vestur og
helt prestastefnu í Hvammi í
Hvammssveit út af þessari galdra-
ákæru. Virtist honum þá og prest-
um þeim, sem með honum voru,
að sakargiftir Rögnvalds væri
heldur veigalitlar. Var því dæmt
að prestur mætti færast undan
með tylftareiði og fangavottum,