Lesbók Morgunblaðsins - 29.11.1953, Blaðsíða 19

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
729
en það voru þeir prestvígðir menn,
er hann gæti fengið til að sanna
með sér eiðinn, og skyldi hann eið-
inn vinna prófastinum í Dalasýslu,
séra Eiríki Vigfússyni fyrir 14.
júní 1679.
Um haustið vann svo séra Árni
þennan eið ásamt 5 presta fanga-
vottum. Höfðu að vísu fleiri prest-
ar heitið honum að vera eiðvættis-
menn, en vegna snjóa og óveðra
gátu þeir í Borgarfirði og Stranda-
sýslu ekki komið á réttum tíma.
Þeir komu þó seinna og 4. janúar
1679 sönnuðu þeir eiðinn með hon-
um fyrir prófasti.
Þennan eið vefengdi Rögnvaldur
og nokkrir heldri menn, er drógu
taum hans, og fór málið svo til
Alþingis þá um sumarið. Þangað
fór og héraðsdómur, sem Bjarni
Pétursson frá Staðarhóli, sýslumað
ur Dalasýslq, hafði kveðið upp í
öðru máli, er Rögnvaldur hafði
höfðað gegn séra Árna út af ill-
yrðum við Sigmund föður sinn.
Prestastefnan dró taum séra
Árna, en þingmen voru fremur á
bandi Rögnvalds. En þetta fór bet-
ur en á horfðist, því að þeir sætt-
ust heilum sáttum á þinginu mág-
arnir og skyldi hvorugur greiða
neitt og báðir halda virðingu sinni
óskertri. „Þóttust menn eigi vita
jafnmikið stórmæli og hátt reist,
fallið hafa svo slétt niður á báðar
síður, og ætluðu þó margir svo í
garð búið fyrir þeim mágum, að
það mundi skárst afráðið“, segir
Esphólin.
— ★ —
En nú er frá því að segja, að
árið 1687 varð Rögnvaldur sýslu-
maður í Strandasýslu, og sumarið
1690 kemur hann þaðan með
galdramál til Alþingis. Hét hinn
sakfelldi Klemens Bjarnason og
átti heima í Steingrímsfirði.
Tveir menn, Kolbeinn Jónsson
og Jón Bjarnason, höfðu kært
hann þá um veturinn fyrir fjöl-
kyngi og heitingar. Er svo að sjá,
sem Klemens þessi hafi verið illa
kynntur, og að talið hafi verið að
hann hefði haft galdra um hönd
allt frá barnæsku, en enginn þor-
að að ganga í berhögg við hann
fyr, vegna þess að hann hafi hótað
því að verða þess manns bani, sem
stuðlaði að því að hann kæmist
undir manna hendur.
Rögnvaldur sýslumaður kallaði
þá saman þriggja hreppa þing til
þess að fá vitnisburði um hegðan
Klemens: Sannaðist þar á hann
með vottum, að hann hefði haft
í frammi þessar heitingar, og eng-
inn vildi leggja honum liðsyrði.
Kærendurnir unnu eið að því að
hann hefði farið með galdra, aðrir
unnu eið að því að galdraorð hefði
jafnan legið á honum, og 12 nefnd-
arvottar unnu eið að því að þeir
teldi hann fremur sekan en sak-
lausan.
Sýslumaður helt svo dómþing
að Hrófbergi hinn 16. apríl og ját-
aði Klemens þar á sig þann gald-
ur, „að hann hefði lært tófuvers,
og lesið það yfir kindum sínum“,
auðvitað til þess að verja þær fyrir
tófunni. Var hann svo sekur fund-
inn um þetta og annað, er menn
höfðu svarið á hann og dóminum
vísað til úrskurðar Alþingis.
Þegar málið kom fyrir Alþing,
kvöddu lögmennirnir, Magnús
Jónsson og Sigurður Björnsson,
12 menn í dóm. Varð það sameig-
inlegt álit þeirra, að ekki yrði
hróflað við eiðfestum galdraáburði
þeirra Kolbeins Jónssonar og Jóns
Bjarnasonar, né framburði eið-
festra vitna. Og fyrir þetta ásamt
heitingum og tófuversi töldu þeir
Klemens „lögfallinn, sem þeir eft-
ir guðs og landsins lögum sjái og
skilji upp á lífið standa skuli“,
en vísa þó málinu til lögmanns og
lögréttunnar.
Málið var svo tekið fyrir í lög-
réttu hinn 9. júlí. Var Klemens þar
fundið til saka auk eiðfestrar
galdrakæru og eiðfalls:
1. hans vond kynning frá barn-
dómi við galdra kennd,
2. hans meðkennd brúkun á tófu-
versi yfir sínum fénaði, með
þeirri vanbrúkan guðs heilaga
nafns,
3. hans meðkenning um galdur
oftlega sénan,
4. um guðsorða foröktun á um-
liðnum vetri,
5. hans skaðvænlegu heitingar,
bæði upp á hann svarnar og
sannbevísar, að hann skyldi
þess manns líf hafa, sem frek-
ast fyrir því gengi, ef hann
undir refsing kæmi.
„Svo lögþingsmenn álykta þenn-
an Klemens Bjarnason þann
vandaræðamann, hvers vegna að
margur maður er um sitt líf ugg-
andi. Er því í Herrans nafni lög-
manna og lögréttunnar samþykki-
legur og fullkominn dómur, að oft-
nefndur Klemens Bjarnason skuli
á lífinu straffast og í eldi brenn-
ast, sem svarinn og sannprófaður
ódáðamaður, eftir forsvaranlegri
tilhlutan valdsmannsins, Rögn-
valdar Sigmundssonar, hver
nefndum Klemens Bjarnasyni góð-
an kennimann útvegi, sem honum
guðlegar og kristilegar fortölur
veiti til sáluhjálplegrar iðrunar og
afturhvarfs frá sínu óguðlega
háttalagi og trássugheitum. En um
straffsins exekution og tíma skuli
valdsmaðurinn atkvæða hr. amt-
mannsins leita“.
— ★ —
Eins og sjá má á þessu er aðal
galdrasök Klemens í því fólgin,
að hann hefir haft í frammi sær-
ingar til þess að vernda fénað
sinn fyrir tófunni. Það var og full-
komin sök, því að í fornum lögum
var svo fyrir mælt, að „sá, sem
fremur galdur, eða lætur aðra
kveða galdraljóð sér og fénaði sín-