Lesbók Morgunblaðsins - 06.12.1953, Blaðsíða 10
744
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
aðsdóminn, en skutu honum þó til
konungs náðar.
Með konungsbréfi 11. apríl 1766
var dómurinn mildaður þannig, að
Arnesi var hlíft við brennimerk-
ingu, en að öðru leyti skyldi dóm-
urinn standa. Kom Arnes svo í
hegningarhúsið á Arnarhóli 2. júlí
1766 og var þar í 26 ár.
— ★ —
Af dómskjölum má sjá, að sakar-
giftirnar gegn Arnesi eru þessar:
Stuldur á hvítum sauð frá Jóni í
Garði árið 1755, sauðaþjófnaður og
annar þjófnaður meðan hann var í
Móakoti 1757 og peningaþjófnaður
í Brautarholti sama ár. Honum er
ekki gefið að sök að hafa lagzt út
í Akraf jall, né heldur að hann hafi
lagt lag sitt við útilegumenn. Og
í yfirhevrslunum var aldrei minnzt
einu orði á þau Fjalla-Eyvind og
Höllu. Virðist það þegar benda til
þess að þá hafi enginn haldið að
hann hafi lengi verið förunautur
Fjalla-Eyvindar, eins og séra Jón
Yngvaldsson segir.
Arnes viðurkenndi að hann hefði
verið vinnumaður hjá Eyvindi um
þriggia ára skeið meðan hann bjó
á Hrafnsfjarðarevri, en svo hafi
Evvindur strokið og lagzt út 1761
(líklega um vorið). Enginn vefeng-
ir þetta og virðist því mega álykta,
að yfirvöldum hafi verið kunnugt
um að þetta var rétt um Eyvind,
að hann lagðist út 1761.
Nú er talið, að Eyvindur hafi
fyrst verið á Hveravöllum, eða haft
þar bækistöð sína fyrsta útlegðar-
veturinn. En „enga hæfu halda
gamlir Skagfirðingar á því, að Ar-
nes væri þar nokkuru sinni með
Fjalla-Eyvindi“, segir Gísli Kon-
ráðsson, þrátt fyrir það þótt hann
vilji spyrða þá saman.
Haustið eftir, 1762, flæma Árnes-
ingar Eyvind og Höllu úr hreysi
sínu undir Arnarfelli og brenna
kofann. Gísli segir að þeir Arnes
og Abraham hafi þá verið með
þeim, en það fær ekki staðizt þeg-
ar litið er á skýrslu Brynjólfs sýslu
-manns, er segir að byggðamenn
hafi aðeins fundið slóðir eftir tvo
menn. Gísli segir einnig að þá hafi
Eyvindur sagt Arnesi upp vistinni
og hann komist norður í Ódáða-
hraun og verið þar 4 misseri og
síðan eitt misseri á fjöllum, þang-
að til hann hitti Pál í Úthlíð. Og
eftir þessu tímatali hefði það átt
að vera árið 1765, sama árið sem
Arnes er dæmdur á Alþingi, eftir
að hafa setið heilt ár í varðhaldi.
Er því tímatalið ámóta rétt þarna
eins og útilegumannasagan úr
Ódáðahrauni, og sagan um að Ar-
nes hafi verið með þeim Höllu og
Eyvindi undir Arnarfelli.
— ★ —
Önnur all hastarleg tímaskekkja
er hjá Gísla í sögu Arnesar. Hann
segir að þegar Arnes var hrakinn
úr Akrafjalli 1757, hafi hann verið
um sumarið í Hafnarskógi og á
Skarðsheiði, og síðan legið tvö ár
úti í Esjunni. Hefði hann þá átt að
flæmast þaðan haustið 1759 og þá
hitta Bergstein frá Bræðratungu á
Botnsheiði. En það er fremur ólík-
legt að Bergsteinn hafi verið þar á
ferð, því að hann hefur þá ekki
verið nema á 9. ári (ekki fæddur
fyrir 1750, segir dr. Hannes Þor-
steinsson).
Gísli segir að Arnes hafi komið
af flækingi sínum í Húnavatns-
sýslu til Eyvindar og Höllu, sem
þá voru nýlögst út á Arnarvatns-
heiði. Eftir tímatali hans ætti það
að hafa verið vorið 1760, eða ári
áður en Eyvindur legst út. En það
skiftir ekki svo miklu máli. Hitt er
merkilegra, að Gísli hefur ekki
hugmynd um, að Arnes var hjá
Eyvindi á Hrafnsfjarðareyri þegar
hann strauk á fjöll, og hafði verið
hjá honum vinnumaður í þrjú ár.
Ef hann hefði vitað þ$tð, mundi
hann ekki hafa þurft að láta Arnes
rekast af hendingu til hans á heið-
um uppi. Auðveldara hefði verið
að segja, að Arnes hefði gert félag
við Evvind um að leggjast á fjöll,
og þeir hefði strokið saman frá
Hrafnsfjarðareyri. En sá orðróm-
ur hefur aldrei lagzt á. Gísli hefur
ekki heyrt hann, sýslumenhirnir,
sem þá voru í Strandasýslu, Borg-
arfjarðarsýslu og Gullbringu og
Kjósarsýslu og lögmennirnir á Al-
þingi hafa ekki heyrt hann. Annars
mundi það hafa komið fram í rétt-
arhöldunum yfir Arnesi. Vér verð-
um því að telja að það sé satt, sem
Arnes sagði, að hann hafi ekki vilj-
að leggjast út með Eyvindi, en
horfið þá norður í Skjaldabjarnar-
vík og tekið upp sitt rétta nafn.
En það er fleira, sem styður
þessa skoðun. Þegar þau Eyvindur
og Halla hröktust frá Arnarfelli,
flýðu þau norður á Strandir, eins
og fyr var getið, og náðust þar
skömmu eftir páskana vorið 1763.
Þá er Arnes þar fyrir. Um haustið
aflar hann sér vitnisburðar 20 bú-
enda í Árneshreppi og eru þar á
meðal báðir bændurnir í Skjalda-
biarnarvík, þeir Jón Pétursson og
Hallvarður Hallsson, mennirnir,
sem Arnes kvaðst fyrst hafa farið
til er hann fór frá Hrafnsfjarðar-
evri. Eftir því sem Hallvarði er
lýst, mundi hann varla hafa farið
að gefa Arnesi meðmæli, hefði
hann grunað nokkuð um það, að
hann hefði lagzt út með Eyvindi.
En hann mátti vel vita um það.
Arnes kvaðst hafa komið vorið
1761 í Skjaldabjarnarvík og hafa
því liðið tæp tvö ár frá því að þeir
Eyvindur skildu á Hrafnsfjarðar-
eyri og þangað til Eyvindur var
handtekinn á Dröngum, en rúrn
tvö ár ætti Arnes að hafa verið í
Árneshreppi þegar hann fór að
safna undirskriftum á vitnisburð-
inn. Nú eru það 20 búendur, sem