Lesbók Morgunblaðsins - 06.12.1953, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
745
þar skrifa undir, eins og áður er
sagt, og verður að ætla að hann
hafi dvalizt eitthvað hjá þeim öll-
um. Annars hefði undirskrift þeirra
verið markleysa. En á því má aftur
sjá, að ekki hefur Arnes þurft að
vera lengi í hverjum stað til þess
að hann hafi sagt satt um dvalar-
tíma sinn í Strandasýslu. Sé gert
ráð fyrir því að hann hafi komið
til Skjaldabjarnarvíkur í öndverð-
um júní 1761 þá eru liðnir frá því
30 mánuðir þegar vitnisburðar-
skjalið er undirskrifað í Reykjar-
firði. Hann hefur því ekki þurft að
dveljast nema 6 vikur í hverjum
stað að meðaltali. Og það getur
tæplega talizt langur vistartími,
enda þótt þá væri hart í ári og
bændur væri lítt færir um að halda
vinnufólk. En þess má hér geta, að
Arnes var smiður góður, honum
var sýnt um skepnuhirðingu og
hann var vanur sjómennsku, hey-
skap og öllum algengum sveitar-
störfum. Þeir hæfileikar hans gátu
vel orðið til þess, að hann hefði
stutta vist í hverjum stað og gengi
margra á milli. Er líklegt að það sé
einmitt skýringin á því hvers
vegna svo margir búendur gefa
honum vitnisburð.
f vörn Odds Hjaltalíns lögréttu-
manns er það ekki dregið í efa að
Arnes hafi verið í Strandasýslu,
eins lengi og hann sagði. því að
þar segir: „Um veru sína í Stranda-
sýslu hefur hann vitnisburði nokk-
urra bænda, sem hinn setti sýslu-
maður hefur staðfest" Aftur á
móti segir Hjaltalín að bað verði
ekki sannað að hann hafi verið í
vist þau árin, sem hann dvaldist í
ísafjarðarsýslu, og er það ofur
skiljanlegt, því að ekki gat hann
fengið vottorð frá Eyvindi, sem þá
lá á fjöllum. Ber hér því allt að
sama brunni um það, að Arnes hafi
aldrei verið með Fjalla-Eyvindi á
útileguárum hans og allt, sem um
það hefur verið sagt og ritað, sé
ekki annað en þjóðsögur og munn-
mæli.
En hvernig stendur þá á því að
sögnin um útilegu Arnesar með
Fjalla-Eyvindi hefur orðið svo rót-
gróin og lífseig?
Búast má við, að þar hafi nokkru
ráðið um sú vitneskja, að Arnes
var hjá Eyvindi á Hrafnsfjarðar-
eyri um þriggja ára skeið. Þetta
hefur ruglazt í meðvitund manna
þannig, að Arnes hafi fvrst komið
til Evvindar eftir að hann lagðist
út, og það hefur þótt sögulegra og
skemmtilegra til frásagnar, þeim
er kunnu að færa í stílinn. Einnig
má vera að hér hafi það ýtt undir,
að Arnes var tekinn á Ströndum
skömmu eftir að Eyvindur og
Halla voru gripin þar, og að það
fvlgdist að á Alþingi, að Halldór
Jakobsson sýslumaður fekk refs-
ingu fvrir að sleppa þeim Höllu og
Eyvindi úr gæzlu, en var dæmdur
vítalaus af meðferð Arnesar. Ann-
að og meira hefði eigi þurft til þess
að almenningur teldi það svo sem
alveg sjálfsagt að þau þrjú heíði
verið saman.
En auk þessa má telja líklegt að
Arnes sjálfur hafi manna mest og
rækilegast komið því orði á sig að
hann hafi legið á fjöllum með Ey-
vindi.
— ★ —
Það hlýtur að vekja athygli, þeg-
ar lesnar eru sögurnar af Arnesi,
hve oft hann er sjálfur borinn fyrir
þeim. Hann á t. d. að hafa sagt
Guðmundi Núpssvni á Bessastöð-
um, að aldrei hafi hann átt jafn
bógt eins og þegar Eyvindur sagði
honum u.pp vistinni á fjöllunum.
Og séra Arnóri Jónssyni í Vatns-
firði á hann að hafa sagt, að aldrei
hafi hann komizt í jafn krappan
eins og þegar hann var umkringd-
ur í Akrafjalli. Guðmundur Núps-
son hafði einnig eftir honum sjálf-
um söguna um vist hans í Ódáða-
hrauni, og Guðmundur var sagður
fróður maður og réttorður. Þá er
og höfð eftir Arnesi sagan um það
er séra Snorri flæmdi útilegumenn-
ina burt úr Þjófakrók, að þeir hefði
þá fyrst farið norður á Sand, og að
Arnes hafi ráðið því að þau settust
ekki að á Hveravöllum, heldur fóru
austur undir Arnarfellsjökul og
hlupu svo þaðan í byggðir til að-
dráttá um veturinn þegar hjarn
var. Enn eru hafðar eftir honum
frásagnirnar um það er hann hitti
þá Bergstein í Bræðratungu og Pál
í Úthlíð.
Allar þessar sögur eru uppspuni
einn, en þar með er ekki loku skot-
ið fyrir það, að þær sé hafðar eftir
Arnesi sjálfum. Það eru einmitt
miklar líkur til þess að hann hafi
gert það sér til gamans á seinni ár-
um að segja slíkar sögur af sér. —
Telur dr. Hannes Þorsteinsson
mjög sennilegt að hann hafi sett
saman slíkar sögur til þess að gera
ævi sína sem sögulegasta. Það ætti
því að vera honum sjálfum að
kenna, að þjóðin hefur í rúma öld
verið sannfærð um það, að hann
hafi verið útilegumaður, og félagi
Fjalla-Eyvindar.
Eitt dæmi um dylgjur Arnesar er
það, að séra Jón Hjaltalín hafi eitt
sinn átt tal við hann um illar
heimtur, og hafi Arnes þá sagt að
útilegumenn yllu óskaplegum fjár-
hvörfum, og aldrei misstu byggða-
menn jafn margt fé af völdum
þeirra heldur en eftir harða vetur,
því að þá gjörfelldu útilegumenn
allt fé sitt og yrði því að bæta sér
það upp með því að stela meira í
skarðið.
— ★ —
Arnes hefur sjálfsagt haft gaman
að því að segja sögur er hann hafði
samið sjálfur, samanber sögu hans
um helsingjana og söguna um
smjörið, sem hann hafði drepið nið-
Frh. á bls. 750