Lesbók Morgunblaðsins - 23.01.1955, Blaðsíða 2

30
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
það vegna þess hvað það væri ó-
mannúðlegt. Sendi það frumvarpið
frá sér með beiðni til konungs um
að það yrði ekki gert að lögum.
Þessi afstaða Alþingis var að engu
höfð, og var frumvarpið óbreytt
gefið út 5. janúar 1874 sem tilskip-
un um stjórn hegningarhússins.
Með tilskipun 28. febrúar s. á.
var svo ákveðið að frá 15. ágúst
skyldi öll hegningarvinna, sem
menn væri dæmdir til hér á landi
samkvæmt hinum nýu hegningar-
lögum, úttekin í hegningarhúsinu
í Reykjavík. Enn voru og gefnar
út reglur 22. júní 1874 um meðferð
fanga og mataræði, og var allt þetta
samið eftir dönskum lögum og til-
skipunum.
Seint á þessu ári flyzt fangavörð-
urinn, Sigurður Jónsson, í húsið
með fjölskyldu sína. En fyrsti fang-
inn kemur ekki þangað fyr en 26.
janúar 1875, og eru því liðin rétt
80 ár á miðvikudaginn kemur frá
þeim atburði. Er því ekki úr vegi
að athuga hvað þessi maður, er svo
að segja vígði hegningarhúsið, hafði
til saka unnið.
Fyrstu afbrotin
AÐUR þessi hét Guðlaugur Sig-
urðsson og var fæddur í Reykja
-vík 8. júlí 1852. Árið 1872 er hann
tahnn til heimilis í Grjóta hjá móð-
ur sinni, Sigrúnu Guðlaugsdóttur,
sem var ekkja. Hann er þá tvítug-
ur að aldri. Þar er einnig bróðir
hans Sigurður, tveimur árum eldri.
Þá átti margt fólk heima í Grjóta.
Voru þar talin sjö heimili og tveir
lausamenn, samtals 31 maður. Svo
virðist sem Guðlaugur hafi um
þessar mundir lagzt í óreglu, og
kemst hann undir manna hendur
þá um sumarið.
Hinn 3. ágúst er dómur felldur
yfir honum í aukarétti Reykjavík-
ur í máh, sem réttvísin hafði höfð-
að gegn honum fyrir þjófnað og
gripdeildir. Er þess þar getið, að
hann hafi aldrei sætt ákæru fyr.
Nú er hann borinn ýmsum sakar-
giftum og hefur meðgengið allt.
Fyrsta afbrot hans er talið það, að
haustið áður hafi hann hnuplað
hnakk og tveimur kössum og falið
undir bát niðri í fjöru. En ekki var
felustaðurinn öruggari en svo, að
menn fundu þetta og var þýfið
tekið af honum. Virðist svo sem
ekki hafi verið gert meira úr því
að sinni, en það er nú rifjað upp,
þegar aðrar sakir bætast við.
Þá var honum gefið að sök að
hafa farið inn í hús Robb kaup-
manns, sem var opið, og gengið
rakleitt inn í stofu og stolið
þar áttavita og sálmabók. Hvort
tveggja mun þó hafa verið tekið
af honum aftur og þjófnaðurinn
ekki verið kærður.
En svo var það í júmmánuði þá
um sumarið, að Guðlaugur kom
inn í einhverja búð hér í bænum
og sá poka liggja þar á gólfinu, og
fekk þegar ágirnd á honum. Poka
þennan átti sveitarmaður nokkur,
sem nefndur er E. Einarsson. Var
í pokanum „lítilræði af afhöggn-
um hæklum af nautgrip, brenni-
vínsflaska, hnífur og brýni“. Guð-
laugur þreif pokann og hljóp út
með hann, en þetta komst fljótt upp
og var málið kært. Guðlaugur var
tekinn og fannst hjá honum pok-
inn með hæklunum og hnífnum, en
brýninu hafði hann glatað og
brennivínið hafði hann drukkið.
Fyrir þessar sakir var hann
dæmdur til að sæta „5 daga fang-
elsi við vatn og brauð í fangahúsi
Reykjavíkur kaupstaðar“. Er látið
skína í að þessi dómur sé hafður
vægur, vegna þess að hinn ákærði
sé mjög ungur að aldri og hafi ekki
sætt neinni ákæru fyr.
Annar dómur
IJINN 7. apríl 1873 er Guðlaugur
** dæmdur öðru sinni, og eru sak-
argiftir nú meiri og alvarlegri en
fyrr, og allt hefur Guðlaugur með-
gengið.
Þess er þá fyrst að geta, að rúm-
um mánuði eftir að hann hafði ver-
ið dæmdur, laumaðist hann „inn í
ólokað hús P. Ólafssonar og faldi
sig þar í heyi“. Þessi P. Ólafsson
mun sennilega vera Pétur hattari,
sem átti heima í Aðalstræti 6. Pétur
var heima þegar Guðlaugur laum-
aðist inn í húsið, en gekk út
skömmu síðar. Þá fór Guðlaugur á
stúfana og náði þar í skrúfur og
ýmislegt fleira smávegis, sem hann
stakk í vasa sinn. Svo náði hann
þar einnig í „hér um bil 4 pund af
smjöri, viðlíka af kaffi og 10 pund
af riklingi.“ Var hanp kominn með
þetta fram að útidyrum þegar Pét-
ur bar að. Sá Guðlaugur þá sitt
óvænna, skildi þetta allt eftir og
hljóp út fram hjá Pétri. Varð Pét-
ur var við manninn, en þekkti hann
ekki vegna myrkurs. Rakst hann
svo á smjörið, kaffið og rildinginn
í anddyrinu og bar það allt inn
aftur.
Þá um haustið hafði Guðlaugur
hnuplað tvennum sokkum, sem
voru hengdir til þerris hjá húsi frú
Herdísar Benediktsen í Austur-
stræti 10. Og rétt fyrir jólin hafði
hann stolið deshúsi og bókarslitri í
veitingahúsi Einars Zoéga. Var des-
húsið virt á 2 rdl. og hefur því
verið vandað.
Nokkru eftir hátíðar hafði Guð-
laugur svo farið inn í ólæst íbúðar-
hús Halldórs Kr. Friðrikssonar
skólakennara í Kirkjustræti, og
stolið þar gulri olíukápu og tveim-
ur kútum með slatta af mjöli og
byggi, og ennfremur skál með
mjólk. Var þetta allt geymt í inn-
gönguskúr hjá húsinu. Segir í
dómnum að þetta hafi „fundizt aft-
ur hjá honum, og er aftur skilað
að öllu leyti, að fráteknu mjöli,
byggi og mjólk, fyrir hvað endur-
gjalds hefur ekki verið krafizt.“
í marzmánuði 1873 hafði Guð-