Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1955, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
159
UTANFÖR SÉRA ÓLAFS
Séra Ólafur mun hafa verið hjá-
trúarfullur. Og um þessar mundir
dreymir einhverja kerlingu í Döl-
um vestur, að það eigi að liggja
fyrir honum að verða biskup Upp
frá því hafði séra Ólafur enga
eirð í sínum beinum og sumarið
1765 siglir hann svo til Kaup-
mannahafnar, án þess að hafa feng-
ið leyfi til þess, hvorki hjá biskupi
né amtmanni.
Séra Gísla föður hans féll þetta
illa. Skrifaði hann biskupi og
kveðst álíta að með þessu hafi
séra Ólafur fyrirgert prestþjón-
ustu hjá sér. Svarar Finnur biskup
því um sumarið, að Ólafur sé leyst-
ur frá aðstoðarprestsþjónustunni
og eigi ekki afturkvæmt til henn-
ar nema með sérstöku konungs-
leyfi, þar sem hann hafi sama sem
strokið burt af landinu. Var þá
séra Ólafur Einarsson settur að-
stoðarprestur í Saurbæarþingum.
En það er af séra Ólafi Gíslasyni
að segja, að hann sat í Kaupmanna-
höfn veturinn 1765—66 og þóttist
hafa þar mikilvægt erindi. Bar
hann það mál upp við kirkju-
stjórnina, að settur væri hinn
þriðji biskupsstóll á íslandi að
Helgafelli á Snæfellsnesi. Eigi hann
að vera fyrir Vestfirði og hafa
tekjur sínar af Arnarstapa-umboði.
Kvaðst hann fús til þess að taka að
sér biskupsembættið og reyndar
vera sjálfkjörinn til þess.
Heldur fékk hann daufar undir-
tektir ráðandi manna, því að þeir
gátu ekki skilið hver þörf væri á
að stofna þriðja biskupsstólinn á
íslandi. Gerðist séra Ólafur þá
aðsúgsmikill og vildi hafa sitt fram
með harðneskju, ef það gengi ekki
á annan hátt. Er meðal annars
sagt að hann hafi náð fundi
Thotts geheimeráðs, og hafi þá
orðið svo ólmur, að sá gamli haíi
orðið hræddur og flúið inn í næsta
herbergi og beðið þjón sinn að
vera við meðan klerkur talaði máli
sínu. Harboe biskup hafði og kall-
að hann „en forfærdelig Mand“.
Hannes Finnsson var þá í Kaup-
mannahöfn og skrifar hann Finni
biskupi föður sínum um framkomu
prests og segir þar meðal annars:
„Séra Ólafur Gíslason hefir hér
verið í öllum extremis í vetur,
stundum betlað, stundum keypt
gull og gersemar. Opinberanir,
draumarugl, heimska og biblía
tvinnast saman hjá honum án per-
sónu eða kringumstæða aðgrein-
ingar, og þess á milli óþolanlega
hissug grófheit".
Þessi för varð séra Ólafi dýr,
talið að hún muni hafa kostað um
300 rdl. Fannst honum kirkju-
stjórnarráðið vera skylt til þess að
endurgreiða þennan kostnað, þar
sem hann hafði farið þessa ferð
í erindum kirkjunnar. Fór hann
fram á að sér væri endurgreidd-
ir 200 rdl., eða þá að hann fengi
þá að láni. En þeirri málaleitan
var synjað. Varð hann þá reiður
mjög og kom á hann hálfgerður
berserksgangur, svo að hann
klæddi sig úr hempunni og fleygði
henni fyrir fætur þeim háu herr-
um í stjórnarráðinu, en þeir létu
sem sér stæði alveg á sama hvort
hann væri í hempunni eða ekki.
Þennan vetur urðu konunga-
skifti í Danmörku. Friðrik V. lézt,
en Kristján VII. sonur hans kom
til valda. Hugðist Ólafur þá vinna
sér hylli hins nýa konungs og
orkti um hann kvæði, er hann
kallaði „Kongliga Skialldborg".
Kvæði þetta ásamt danskri þýð-
ingu og athugasemd með hendi
séra Ólafs, er enn til í Thotts safni
og er talið fram borið af „Óverð-
ugasta Guðs Sendiboða frá íslandi“.
Aðra frægð hefir hann víst ekki
fyrir kvæðið hlotið en að það skuli
vera geymt enn.
Áður en séra Ólafur færi heim
til íslands, sótti hann um að mega
koma aftur til Kaupmannahafnar
með konu og börn, en stiftamtmað-
ur áleit að hann ætti ekkert er-
indi þangað, skaut þó umsókn hans
til atkvæðis amtmanns.
HEIKSLIÐ í HVOLSKIRKJU
Þegar séra Ólafur kom heim úr
sighngunni, mun honum hafa mis-
líkað stórum að faðir hans hafði
tekið annan aðstoðarprest. Var þó
kyrt um sinn. En svo var það 9.
sunnudag eftir trinitatis (27. júlí)
að séra Ólafur Einarsson átti að
messa á Hvoli. Þangað kom séra
Ólafur Gíslason. Og er nafni hans
var kominn upp í prédikunarstól-
inn, gerði hann sér lítið fyrir, rak
hann þaðan burtu en steig sjálf-
ur í stólinn og prédikaði.
Þetta þótti að vonum hið mesta
hneiksli og kærði séra Gísli son
sinn fyrir biskupi.
Eftir þetta (í ágúst) reið séra
Ólafur svo suður til Skálholts og
ætlaði að fá leiðrétting mála sinna
hjá biskupi. Ætlaði hann sér að
reyna að fá annaðhvort Stafholt
eða Reynivelli. En svo óheppilega
vildi til, að kæran út af framfcrði
hans í Hvolskirkju barst samtímis
til biskups og var hann því víst
ekki mjúkur á manninn. Hann var
og ferðbúinn suður til Bessastaða
til þess að vera við jarðarför frú
Þórunnar Guðmundsdóttur, konu
Magnúsar amtmanns Gíslasonar.
Reið séra Ólafur með honum þang-
að og ræddust þeir við um mál
hans á Bessastöðum. Bauð biskup
honum þá, í áheyrn margra manna
að láta brotthlaupssök hans og
misferli hans í Hvolskirkju niður
falla, gegn því að hann greiddi 6
rdl. sekt og biði síðan með þolin-
mæði eftir því að fá eitthvert
prestakall. En þá varð Ólafur
prestur uppi og viðhafði slík stór-
yrði að biskupi blöskraði og eins
þeim er hjá voru, en þeir höfðu
áður verið tilbúnir að skjóta sam-