Lesbók Morgunblaðsins - 24.04.1955, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
231
Saschatchewan og hinnar miklu
víðáttu, sem nefnist Northwest
Territories, er nær alla leið norð-
ur að íshafi. Landslag er þarna
hálsótt og eru hálsarnir mosavaxn-
ir og grýttir, en milli þeirra eru
óteljandi stöðuvötn. Hlíðarnar eru
þaktar skógi hvar sem nokkur jarð-
vegur er. Þarna var áður gullnáma,
sem kölluð var Goldfields. Langt
er nú síðan hún var yfirgefin. En
mestu úraníum námurnar eru norð
ur af henni og í kring um Úraníum
City. Þessi borg hefir þotið þarna
upp á skömmum tíma, h'kt og gull-
nemaborgir, en þar eru þó engar
drykkjustofur og spilavíti, eins og
í gullnemaborgunum. Þar eru
komnar stórbygggingar, verslun
mikil, en vörur dýrar, og þar er
fjöldi bíla á ferð. Þeir hafa verið
fluttir þangað á prömmum yfir
vatnið.
Þarna hafði stjórnin veitt félagi
nokkru námaréttindi árið 1949, en
þeir samningar voru nú út runnir,
og hinu mikla svæði, sem félagið
hafði haft til umráða, var nú út-
hlutað einstökum mönnum. Var
því heldur en ekki líf í tuskunum
þarna, því að mörg hundruð manna
voru þangað komin til þess að
krækja sér í námaland. Þessir
menn voru ekki með bagga á baki,
eða ríðandi, eins og gullnemarnir
gömlu, heldur höfðu þeir komið
í flugvélum.
Landið var stykkjað niður í skák-
ir og var hver þeirra 1500 ferfet.
Hver maður gat svo fengið 21 skák.
En nú er það svo, að erfitt er fyrir
einn mann að fást við úraníumleit,
og eru menn því venjulega saman
tveir og tveir, og fengu þeir því
42 skákir.
Oft ræður stjórnin tvo og tvo
menn í þjónustu sína. Er þá venju-
legt að annar sé reyndur og ráð-
settur og hafi nokkra þekkingu á
/ úraníumleit, en hinn sé ungur og
hraustur. Lætur stjórnin þá fá
Geiger-mæla og birgðir til sum-
arsins og sendir þá með flugvél
til þeirra staða, er henni þykja
líklegastir. Margir hafa með sér
talstöðvar, til þess að geta altaf
haft samband við umboðsmenn
stjórnarinnar. Þeim er greitt hátt
kaup á mánuði og svo fá þeir
1000 dollara verðlaun fyrir hvern
úraníumfund, sem að gagni getur
komið.
Þeir, sem leita upp á eigin spýt-
ur, og eru svo heppnir að finna
úraníum, fa endurgreiddan nokk-
urn hluta af kostnaði sínum, og
þar að auki hlutdeild í ágóðanum
af námunni. Getur það komið fvr-
ir, að sá sem finnur mikið magn
af úraníum, hafi allt að 100.000
dollara upp úr því. Ef stjórninni
lízt ekki á einhvern úraníumfund,
má viðkomandi sjálfur reka nám-
una fyrir eigin reikning.
Það voru ekki færri en 5000
námaréttindasvæði, sem úthlutað
var í Beaverlodge-héraði í marz-
mánuði 1953. Þegar ég kom þang-
að norður hafði félag nokkurt sem
nefnist Gunnar Gold Mines Ltd.
látið bora eftir úraníum, og afleið-
TÐNAÐAR og námaborgirnar
í Suður Afríku eru svipaðar
Babylon að því leyti, að þar ægir
saman ótrúlegum fjölda af tungu-
málum og mállýzkum. Aðaltungu-
málin verða að teljast enska og af-
ríkanska, en svo koma um 200 mál
Svertingja og fjölda margar mál-
lýzkur. Það er t. d. sagt að um 80
tungumál sé að staðaldri töluð í
Johannesborg. Það er því skiljan-
legt að mikil þörf hafi verið á ein-
hverju allsherjarmáli, sem allir
gæti skilið og gert sig skiljanlega.
Sama máli er einnig að gegna á
ingin varð sú, að hlutabréf félags-
ins, sem höfðu verið seld á 75 cent
áður, hækkuðu nú upp í 15 dollara
í kauphöllinni í Toronto.
Skömmu síðan fannst úraníum
hjá North Bay við Ontariovatn. Þá
varð hamagangurinn svo mikill að
ná í námalönd þar, að land kirkj-
unnar var einnig mælt út. Sumarið
1953 fannst vottur af úraníum hjá
Blind River. Þar voru þegar tekin
10.000 námaréttindalönd.
Þótt úraníumnámurnar í Kanada
séu ekki auðugar, þá eru þær
dreifðar yfir mjög stórt svæði. Og
í Beaverlodgé-hérnði virðast rú
vera fundnar einhverjar allra
mestu úraníumnámur í veröld-
inni.
Eldoradonámurnar, eða Port
Radíum, eins og staðurinn er kall-
aður, er rétt hjá norðurheim-
skautsbaug. Þangað er nokkurra
klukkustunda sigling frá Úraníum-
borg og geta bátar farið þetta þrjá
mánuði sumarsins, frá því seint í
júní þangað til seint í september.
Þarna er þó unnið allan ársins
hring, og á vetrum lenda flugvél-
ar þar á ísi rétt hjá námunum.
hinum stóru búgörðum. Bændur
hafa hundruð vinnumanna af Svert
-ingjakyni, og þeir tala sitt málið
hver. Þó er þetta einna verst í nám-
unum, því að þar ægir saman öll-
um tungum og mállýzkum.
Upp úr þessum mála hrærigraut
spratt svo allsherjarmálið Fana-
galo. En hvað er þá Fanagalo? Það
er hrognamál, sem kom upp á
seinni hluta 19. aldar. Það er sprott-
ið upp af nauðsyn, vegna þess að
við illt má bjargast en ei við ekkert.
Menn greinir mjög á um það
hvernig mál þetta hafi sprottið upp.
Allsherjarmalið Fanagalo