Lesbók Morgunblaðsins - 28.08.1955, Blaðsíða 7

L' LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 45?
1538. En þótt skrín dýrlingsins
væri í dómkirkjunni í Worchester,
var annað skrín hans í dómkirkj-
unni í Stafangri, og er þess enn
getið þar í máldaga kirkjunnar
1517, en það er eini máldaginn frá
þeim tíma sem varðveizt hefir í
Noregi.
í Noregi voru lögleiddar tvær
Sviðhúnsmessur, önnur 2. júlí, en
hin 30. október. Telja menn að
seinni messan muni vera til minn-
ingar um að þann dag hafi dóm-
kirkjan í Stafangri verið vígð.
í Englandi voru 43 kirkjur helg-
aðar Sviðhún, og St. Svithuns Day
er þar talinn merkisdagur vegna
veðráttu, því að honum fylgi alltaf
40 bræður. Eftir siðaskiftin varð
Sviðhúnsmessa 2. júlí að víkja fyr-
ir vitjunardegi Maríu, og var hún
þá færð aftur til 15. júlí. Ekki er
kunnugt, að nein kirkja á íslandi
hafi verið helguð Sviðhún. Aftur
á móti voru 72 kirkjur á íslandi
helgaðar norska dýrlingnum Ólafi
helga, eða 17 fleiri en sjálfum dýr-
ling íslendinga, Þorláki biskupi.
En þótt Sviðhún væri engin kirkja
helguð hér á landi, voru messur
hans löggiltar hér. Og þess vegna
standa enn í dag tvær Sviðhúns-
messur í íslenzka almanakinu,
Sviðhúnsmessa in fyrri 2. júlí og
Sviðhúnsmessa in seinni 15. júlí.
Enska þjóðtrúin, að veður breytt-
ist með Sviðhúnsmessu og eins og
þá viðrar muni viðra næstu 40
daga, barst til Noregs og var þar
æði lengi viðloðandi. Til íslands
barst þessi trú líka, því að svo
segir í gömlum veðurspám: „Bjart
veður á Þingmaríumessu (2. júlí)
boðar góða tíð, og ef votviðri ganga
dagana á undan og birtir upp með
henni, verður oftast þurrt í júlí-
mánuði“.
Biskupsstóllinn í Stafangri stóð
fram til 1685, en var þá feldur nið-
ur, og ekki endurreistur fyr en
1925. Dómkirkjan er öll úr höggn-
um steini, með súlna og vegg-
skrauti, og í aðalkirkju standa
voldugar og háar súlur hlaðnar úr
steinum. Á vegg hangir minning-
artafla um „Ögmund Finnsson til
Hestby, Kongens og Rikens drott-
sete í Norege“. Hann hafði and-
ast í Halsnöy-klaustri 14. apríl
1388, og er grafinn hér að kirkj-
unni.
Frá kirkjunni lá leiðin til einnar
af verksmiðjum Bjellands og var
hún skoðuð undir leiðsögn for-
stjórans, Chr. W. Bjelland, en því
miður stóð svo á, að verksmiðj-
urnar voru ekki starfandi, vegna
þess að nú var engin veiði. Þaðan
var svo haldið til Norsk Herme-
tikkfagskole. Skóla þenna hafa
niðursuðuverksmiðjur í Noregi
stofnað og byggt yfir hann stór-
hýsi. Reka þær svo skólann sjálf-
ar, og greiða í rekstrarkostnað
3% af andvirði framleiðslu sinn-
ar, og nægir það, svo að skólinn
nýtur einkis styrks af opinberu
fé. Er þetta mjög merkileg stofn-
un, sem veitir vísindalega þekk-
ingu á öllu því er viðkemur nið-
ursuðu fiskmetis. í þessum skóla
ala þeir upp sína eigin vísinda-
menn til starfa í verksmiðjunum.
Manni varð á að hugsa sem svo,
að gott væri ef einhver efnilegur
Islendingur fengi að stunda nám
við þennan skóla. Og það væri
svo sem eftir Norðmönnum að þeir
sýndu Islandi þá velvild að taka
einhvern mann þar til náms, enda
þótt þetta sé „lokaður“ skóli, og
einkafyrirtæki norsku niðursuðu-
verksmiðjanna. Chr. W. Bjelland
forstjóri og Hapnes skólastjóri
sýndu gestunum öll húsakynni og
útskýrðu fyrir þeim hvernig
kennslunni væri hagað.
Þaðan var haldið til Stavanger-
flint, en það er verksmiðja, sem
framleiðir allskonar leirvörur og
postulín. Þar eru um 250 menn í
vinnu. Hráefnið (leirinn) er sótt til
Englands og tekið úr 10 þúsund
ára gömlu leirlagi, en kís til
brennslunnar fá Norðmenn heima
hjá sér. Brekke forstjóri fór með
gesti um alla verksmiðjuna og
sýndi þar hvaðeina.
Þessar heimsóknir voru til þess
að minna menn á, að Stafangur er
mikill iðnaðarbær og að iðnaður
stendur þar á háu stigi.
SUÐUR Á JAÐAR
Seinasta deginum í Noregi (10.
júní) var varið til þéss að skoða
sig um á Jaðri. Þaðan var Þor-
valdur á Dröngum, faðir Eiríks
rauða, og þaðan var Auðólfur,
tengdasonur Helga magra. Hann
nam Öxnadal og bjó á Bægisá.
Ekið var fyrst umhverfis botn
Hafursfjarðar og fram hjá flug-
vellinum hjá Sóla. Þetta er stærsti
flugvöllur Norðmanna. Eru þar
grænar og ræktaðar grundir milli
flugbrautanna, og voru þessar
grundir nú nýslegnar, en annars
var hvergi hafinn heyskapur í
landinu. Var byrjað á því að sýna
hvað þeir gera við töðuna af flug-
vellinum og er það gott sýnishorn
þess hvað Norðmenn eru nýtnir
og hvað þeim er sýnt um að láta
ekkert fara til spillis. Þeir gera töð-
una að iðnaðarvöru. Skammt frá
flugvellinum hefir verið reist dá-
lítil verksmiðja og þangað er ný-
sleginni töðunni ekið. Þar er hún
svo sett í ofn og þurrkuð við mik-
inn hita. Er hitinn svo mikill að
nýslegin taðan skrælþornar á 15
mínútum og verður glerhörð. Síð-
an er hún möluð og sett í sekki.
Fagurgrænt mjölið er notað til þess
að fóðra á því svín og hæns. Er
ekki sjáanlegur neinn munur á því
og „alfaalfa" fjörefnamjölinu, sem
selt er í lyfjabúðum.
íslendingar gæti vel hagnýtt
sína töðu á þennan hátt. Hér í
Reykjavík kemur árlega geisimik-