Lesbók Morgunblaðsins - 28.08.1955, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
467
n
orecjur
Þú fagra land með foss í þröngu gljúfri
með furuskóg og birkiklædda hlíð,
um harðgert lyngið hendi strýk ég ljúfri
hér er útsýn dásamleg og fríð.
Þú fjallaland með fönn um Jötunheima
með fráan elg og grimman skógarbjörn.
Til fjalla þinna ég ferðamenn sé streyma
er frystir að og ísinn byrgir tjörn.
Nestisbagga og værðarvoð ser biiidur
vaskur sveinn úr þorpum jafnt sem bæ.
Því margra freistar hár og tíginn tindur
með töfrabros og hvítan vetrarsnæ.
Þú írjalsa land með fornkonunga sogur,
með fræga menn eg dýrast meyjava!.
Með fleiri þúsund eyar bæði og ögur.
Ásýnd þína ég lengi muna skal.

OLAFUR JÓNSSON
frá Elliðaey.

ert líf getur þróazt þar sem ekki
er vatn Húðin varnar því að mað-
urinn blátt áfram gufi upp. Ef gat
kemur á höfuðskelina, þá gufar
heilinn upp, því að hann er að 9
tíundu hlutum vatn. Blóð, sviti og
tár eru að mestu leyti vatn. Lík-
aminn þarf vatn til þess að kæla
sig, annars mundi hann brenna
upp. Nýrun þurfa stöðugt að fá
vatn til þess að geta haldið áfram
starfsemi sinni. Og umfram alít
þarf líkaminn að fá mikið vatn til
þess að geta endurnýað sig. Allar
frumur eru forgengilegar og aðrar
nýar þurfa að koma í staðinn, en
þær skapast ekki nema því aðems
áð líkaminn fái nóg vatn.
Meðan likaminn getur endur-
nýáð sig, gengur allt vel. Og til
þess að geta endurnýað sig þarf
hkaminn stöðugt á nýu vatm að
halda. Vatnið í líkamanum fer for-
görðum á ýmsan hátt, og nýtt vatn
verður að koma i staðinn ef raenn
eiga að halda heilsu og lífi.
í öllum vélum er kælingin eitt
af því nauðsynlegasta. Svo er og
um líkamann. Og þar hefir vatnið
öðru hlutverki að gegna. í líkam-
anum fer fram stöðugur bruni og
vatnið heldur honum í skefjum.
Með útgufun vatns úr líkamanum
fylgir hiti, sem maðurinn þarf að
losna við svo hann blátt áfram
brenni ekki upp. Flestar skepnur,
og þó sérstaklega maðurinn, þola
betur kulda en hita. Líkamshiti
manna er um 37 stig, en ef hann
kemst yfir 41 stig, þá deya menn,
blátt afram vegna þess að þá verð-
ur í lífsvefjunum samskonar
breyting og menn sjá a eggjahvítu,
þegar hún kemur í heitt vatn.
Manninum má líkja við sílogandi
eld. Stundum er bruninn hægfara,
stundum örari, eftir því hvað menn
reyna á sig. En um leið og bruninn
verður of ör, deyr maðurinn. Lik-
aminn verður því stöðugt að kæla
sig, og sú afkæling fer fram með
útgufun og andardrætti. Og um
leið og menn svitna mikið, losnar
líkaminn við mikinn hita. Eftir
því sem lofthitinn er meiri, eftir
því verður líkaminn að losa sig
við meiri hita. Þurfi maður þá að
vinna einhverja erfiðsvinnu, bogar
af honum svitinn og hann þyrstir.
Þaðer vegna þess að líkaminn þarf
á nýju vatni að halda í stað þess,
sem hann missir, og' menn verða
að drekka. Ef menn svitna mjög
mikið og þurfa þess vegna að
drekka mikið, reynir þetta mjög á
hjartað, og þess vegna hafa þeir,
sem búa í heitum löndum, fundið
upp það snjallræði að reyna ekk-
ert á sig meðan hitinn er mestur.
Svitinn er þó ekki eingöngu
vatn, því að með honum skolast
einnig salt úr líkamanum. Ef menn
svitna mikið, geta liðið margir
dagar þangað til líkaminn hefir
atfur fengið nóg sait úr matnum
til þess að vega á móti því, sem
hann hefir misst. Drekki menn
mikið vatn til þess að fullnægja
vatnsþörf líkamans. er hætt við
að blóðið „þynnist“. Það er að vísu
ekki hættulegt, en hætt er við að
menn verði miður sín, bæðí and-
lega og líkamlega í tvo eða þrjá
daga.
Nýrun eru eitt af merkilegustu
líffærum mannsins, því að þau
halda vatnsmagni líkamans í jafn-
vægi. Ef nýrun bila, þá er skammt
dauðans að bíða. Saga nýrnanna
er annars einkennileg. Upphaflega
voru þau aðeins ætluð til þess að