Lesbók Morgunblaðsins - 20.11.1955, Blaðsíða 5

* LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
W «43
til að fylgja henrii, en reið sjálfur
vestur og heim til Hvítadals í
grænum hvelli. Var þá búið að rífa
hesthúsið og átti að byggja þar
annað. Nokkuð af stallinum stóð þó
eftir enn, og náði Zakarías þar pen-
ingum sínum á síðustu stundu.
Sögðu réttorðir menn, að svo væri
oftar sem vísað væri honum til, ef
nærri lá, að hendur væru hafðar
á peningum hans.
Eftir það reri Zakarías suður á
Kálfatjörn, á vegum Péturs Jóns-
sonar, er þar var prestur þá. Þar
græddi Zakarías mikla peninga,
því hann var með afbrigðum auð-
sæll og heppinn fjáraflamaður. —
Zakarías fluttist því næst að Hjöll-
um í Þorskafirði, hafði keypt þá
jörð, og átti þar síðan athvarf sem
húsmaður. Ávallt græddi hann
peninga. og gróf þá í jörðu. Hafði
hann nú fengið sér peningaketil,
eða kút, er kallaðir voru „dalakút-
ar“ til að geyma í grafna peninga
sína. Voru kútar þessir af eiri eða
kopar og sérstaklega til þess gerðir
að geyma í þeim stærri mynt, dali
eða spesíur. Þar af er nafnið dregið
— dalakútur.
Nú kom það til tals, að hálflenda
stórbýlisins Bæar í Króksfirði væri
föl til kaups. Hugði Zakarías gott
til að kaupa hálflenduna gegn reiðu
fé og gróf upp peningakút sinn úr
jörðu í því skyni. Sást Zakarías
vera að bauka við að þurrka
spanskgrænu úr kútnum og telja
spesíur, heilar og hálfar, og stafla
þeim í bunka. En af einhverjum
ástæðum varð ekki af jarðarkaup-
unum. Kom þá Zakarías kútnum
aftur í jörðina.
DALAKÚTURINN TEKINN
Orðrómur var á sveimi um það
í sveitinni að Zakaríasi hafi litizt
vel á vinnukonu á Hjöllum, Ingi-
björgu Jónsdóttur, sem nefnd er
hér að framan, samkvæmt mann-
tahnu 1850, og þau jaínvel verið
heitbundin, en hann tortrygginn að
eðlisfari og aldrei þorað að sýna
henni fullan trúnað og hún þess
vegna brugðizt honum. Átti Ingi-
björg að hafa vitað hvar Zakarías
fól kútinn í síðara sinn. En á vetr-
arvertíð fór Zakarías til sjóróðra
suðuraðKálfatjörnað vanda. Stóðst
þá Ingibjörg ekki freistinguna og
sagði Ara bónda hvar sjóður Zak-
aríasar væri falinn. Var og sögn
sumra, að hún hefði verið til þess
neydd. í kútnum voru einungis
spesíur, því Zakarías hafði grafið
smápeninga sína annars staðar. Ari
fór þegar að eyða peningunum og
gekk það greiðlega.
En það er af Zakaríasi að segja,
suður á Kálfatjörn, að uggur var
honum á, að peningar sínir væru
eigi kyrrir. Var hann sem eirðar-
laus og varla mönnum sinnandi.
Sagðist hann mega sjálfum sér um
kenna, því enginn ætti að treysta
konum og heyrðist oft kveða fyrir
munni sér hina landfleygu vísu
Skáld-Rósu:
„Augað snart er tárum tært.
Tryggð í partast mola.
Mitt er hjartað sárum sært.
Svik er hart að þola.“
Undir eins um vertíðarlok þetta
vor (1851) tók Zakarías sig upp og
hvataði för sinni vestur til Þorska-
fjarðar og heim að Hjöllum. Var
sagt að hann færi dagfari og nátt-
fari eins og óður maður, eirðarlaus
og neytti hvorki svefns né matar.
Það var á sunnudegi er Zakarías
kom heim að Hjöllum. Varð honum
fyrst fyrir að vitja peninga sinna,
en greip þar í tómt. Hafði hann
heyrt á leið sinni, að peningakútur
hefði fundizt í jörð á Hjöllum, er
drjúgum hefði verið úr eytt og
ekkert verið farið dult með. Ari
bóndi var við kirkju þá er Zakarías
kom, en Ingibjörg flutt vistferlum
burt af bænum. Var því ömurleg
aðkoma Zakaríasar. Gekk hann um
úti náfölur og titrandi, unz Ari
bóndi kom heim frá kirkjunni.
Réðist hann þegar að Ara og heimti
hann á tal með sér út á tún. Sátu
þeir þar lengi á tali. Bar Zakarías
á Ara, að hann hefði tekið peninga
sína ófrjálsri hendi, því vel hefði
hann mátt vita hver átti, enda þótt
grafnir væri í jörðu. Hótaði hann
Ara því að drepa sig og ganga
aftur til að drepa hann, ef hann
skilaði ekki aftur peningunum. —
Gekkst Ara þá hugur við og fekk
honum kútinn og það sem óeytt
var af peningunum, en 16 spesíum
hafðl Ari eytt og gaf Zakarías hon-
um þær eftir. Láðu sumir Ara, að
hann slíildi skila aftur peningum,
þar eð hann gróf þá úr jörðu.
Zakarías fór með kútinn eitthvað
burt frá bænum og var úti alla
nóttina. Er enginn til frásag'nar
hvar hann faldi eða gróf „dalakút-
inn“ að þessu sinni. Er það leynd-
armál enn í dag, og öllum ráðgáta,
því Zakarías fór svo brott af okkar
heimi að hann kunngerði það eng-
um og engir peningar fundust eftir
hann nokkurs staðar, svo vitað
væri.
ÆTT ARA BÓNDA
Ari Einarsson, bóndi á Hjöllum,
þá er þetta gerðist, var fæddur að
Gröf í Þorskafirði 4. september
1816. Þá er bænhús í Gröf og er
Ari skírður í því 5. september, dag-
inn eftir að hann fæddist. — Þá
var siður að skíra nýfædd börn
svo fljótt sem auðið var, ef þau
kynni að deya, annars var engin
vissa fyrir að þau fengi viðiinandi
uppeldi í himnaríki. — Forpldrar
Ara voru Einar Sveinbjörnsson
bóndi í Gröf og kona hans Margrét
Aradóttir. Eignuðust þau tvö börn
önnur en Ara, Björn og Kristínu.
Einar í Gröf varð skammlífur, en
ekkja hans Margrét, h giftist aftur
Oddi Magnússyni, bónda að Múla
í Kollaíirði og flyzt þangað með