Lesbók Morgunblaðsins - 06.05.1956, Blaðsíða 12

256
LESBÓK M0RGUNBLAÐSIN3
Úr djúpi tortíðar
Fráfall Kristjáns VIII. konungs
Sendibréf Guómundor Gupmundssonar til
Halldórs gjörtlara á Ártúnum 1848
pUÐMUNDUR Guðmundsson
v gullsmiður og Mormónabisk-
up, mun hafa verið fæddur 1827,
Rangvellingur að ætt, en fluttist
snemma til Vestmannaeya og átti
heima í Þórlaugargerði. Hann fór
til iðnnáms í Kaupmannahöfn,
ásamt öðrum ungum manni frá
Vestmanneyum, Sveini Þórami
Hafhðasyni. Komust þeir þar í
kynni við Mormóna og tóku báðir
trú þeirra, fyrstir íslendinga.
Þórarinn kom út 1851 og hafði
skipunarbréf að boða Mormónatrú,
skíra menn og vinna önnur prests-
verk. Hann skírði ein hjón í Eyum,
en hans naut ekki lengi við, því
að hann drukknaði 1852. Þá kom
Guðmundur heim og tók að boða
trú af kappi og létu þá nokkrir
skírast. Árið 1853 sendi danska
Mormónatrúboðið hingað mann,
sem Lorensen hét. Útnefndi hann
Gttðmund til forseta safnaðarins
(biskups), en vígði Samúel Bjama-
son bónda i Kirkjubæ til prests,
og skírði hann svo Margrétu
Gisladöttux konu sina. Voru þau
bæði talin vel greind og Samúel
viðurkenndur dugnaðarmaður.
Út af trúboði þessu urðu miklar
æsingar og jafnvel ofsóknir, svo
að fólkinu varð ekki vært í Vest-
manneyum. Afréð það þá að flýa
land og leita til Utah, nýlendu
Mðrrríóna í Bandaríkjunum. Sum-
arið 1854 lcgðu þau svc fjögur á
stað írá VestmanneyUm, Guð-
mundur Guðmundsson, Samúel
Bjarnason og kona hans, og .Helga
Jónsdóttir vinnukona frá Garðin-
um (hún var frá Klasbarða í Vest-
ur-Landeyum). En þá var erfitt
að ferðast. Urðu þau fyrst að fara
til Kaupmannahafnar, þaðan til
Englands, þá með skipi þaðan til
New York og svo landveg þaðan
til Utah, og fara mikið af þeirri
leið gangandi. Voru þau ár á ferða-
laginu, Samúel tók sér þegar stórt
land, og varð hann fyrsti íslenzki
landneminn vestan hafs, og var
þess minnst á 100 ára hátíðinni sem
haldin var í Spanish Fork í sumar
sem leið. Þarna bjó Samúel góðu
búi í 34 ár. En Guðmundur settist
að í Lehi í Utah, kvæntist danskri
konu, og mun hafa stundað þar iðn
sína, gullsmíðar.
Halldór Þórðarson „gjörtlari"
(látúhssmiður) á Ártúnum var
fæddur árið 1800. Kona hapis var
Gróa Magnúsdóttir. Halldór mun
hafa stUndað gullsmíð'anám í
Kaupmannahöfn, og senniléga hjá
Dalhoff hirðgullsmið, því að hann
lætur son sinn heita eftir honum,
og var það Dalhoff Halldórsson
gullsmiður, er seinast var hér í
Reykjavík.
Fréttabréf þétta er að finna í
handritasafni ÍB í Landsbokasaím,
í kiren. sem heitir ,.Eirn Lítill Sam-
tíningur Til Ðaegra stittingar og
Fróðleiks", með hendi Björns Jóns-
scnax á B^earstöðum.
FRÁFALL KONUNGS
Kristján áttundi kóngur vor cr nú
sálaður, og hans son Friðrik er seztur
í sæti feðra sinna að stýra ríkinu. Það
er sá prins, er fyrr kom til íslands
( og er hann einn af soddan persón-
um, er hér hefir komið), og er óskandi
að hann með guðs náð yrði sem lengst
yfir oss, og að guð gaefi honum Kristj-
áns 4. kraft og Kristjáns 8. vísdóm,
þar hann var álitinn einn sá vísasti
kóngur á Norðurlöndum.
Kristján 8. deyði nóttina á milli
þess 20. og 21. janúar, eftir að hafa
legið sárþjáður nokkra daga, og var
harmaður dáinn fyrr en var, en það
barst tii baka strax aftur í fréttablöð-
unum, sem út ganga hvern morgun,
eða dag.
En föstudaginn þann 21. janúar vakti
okkur borgarlýður með sorglegar
fréttir. Einn stríðsmaður gekk á götúm
borgarinnar og blés í lúður ákaflega
og sorglega, mælandi þessum orðum:
„Kristján 8. er dauður, en Friðrik
7. lifir!“
Eftir honum ganga 18 stríðsmenn og
báru trommur, þar á eftir 9 með tróm-
etur, svo það var hkt sem allur stað-
urinn léki á þræði rða reiðiskjálfi-
Öll hlið voru læst og enginn gat kom-
izt út úr borgmni mestallan daginn.
hessir striðsmenn höfðu svart flúr yfir
tarometunum og báru svart sorgarflagg
Úm öll tíðindablöð kom þennan dag
svartur kantur, og mestallt efni blað-
anna hljóðaði um dauða konungs með
miklum harmtölum.
Allir þeir, sem næstir voru kongi,
skulu syrgja í 6 mánuði, en almenning-
ur í 6 vikur. A hverjum degi er klukk-
um hringt 2 tíma f. m. og 2 e. h. í
öllum kirkjum borgarinnar. Óskað er
að allir vilji heiðra þann fráfállna með
því i-ö brúka sorgarklæði, nefnilega
gi’art silkifliir um hattinn, og það brúka
fiestir heldrj œenn (E-kki tel eg mig
í þeirra tölu þo ég hefmdi eftir þeim
að ganga með svart flúr um hattinn).
Enginn kvenmaður má ganga með
rauð bönd um hattinn. í engu húsi má