Lesbók Morgunblaðsins - 27.05.1956, Page 10

302
LESBÓK MORGUNBLAÐSTNS
Úr lifí alþýbunnar
Eldhúsið hennar mömmu
þess að framleiða aðhverfa raf-
eind. Þá voru engar svo öflugar
orkustöðvar til, nema þá úti í
geimnum. Fóru nú fram ýtarlegar
rannsóknir á geimgeislum, en ekki
fannst antiproton þar, og sumir
voru þá orðnir vondaufir um að
þessi eind mundi vera til. En þá
bentu aðrir fræðimenn á, að það
væri alveg í samræmi við niður-
stöður vísindanna um eðli rafeind-
anna, að in aðhverfa rafeind fannst,
og þess vegna hlyti öfug foreind
einnig að vera til, nema því aðeins
að einhver villa væri í útreikning-
um og fræðikenningum kjarnavís-
indanna.
Það var ekki fyrr en kjarna-
kljúfurinn Bevatron við háskólann
í Kaliforníu var kominn upp, að
menn höfðu yfir nægilegri orku að
ráða. Og eftir miklar og marg-
brotnar rannsóknir þykjast menn
nú með vissu hafa fundið fráhverfa
foreind (antiproton). Þetta er þó
aðeins byrjunin. Nú er eftir að
finna »ðli þessarar eindar og hvern-
ig fara muni, ef aðhverfri og frá-
hverfri foreind skyldi ljósta sam-
an. Þegar aðhverfri og fráhverfri
rafeind lýstur saman, þá verður
„bræðrabylta", þær eta hver aðra
upp, verða að engu. En um leið
kemur fram geislabiossi. Á líkan
hátt halda menn að fara muni ef
foreind og öfugri foreind lýstur
saman, þær muni springa og verða
að engu. En krafturinn, sem þá
leysist úr læðingi, verður allur
annar, en þegar um rafeindir er að
ræða. Og nú bíða vísindamenn þess
með óþreyu hvernig fara muni þeg-
ar tekst að valda slíkri spreng-
ingu.
— o —
Út af þessu hafa komið fram ný-
ar bollaleggingar. Getur það ekki
átt sér stað, að sumir hnettir séu
úr „öfugefni", þar sem fráhverf og
aðhverf rafhleðsia verkar öfugt við
það, sem er hér á jörð? Þetta öfug-
EG hef valið greininni þetta nafn
vegna þess, að hér er lýst fyrsta
eldhúsinu, sem ég man eftir. En um
þær mundir munu eldhús á sveitar-
bæum víðast hvar hafa verið svipuð
þessu. Síðan eru nú 60 ár.
Oft verður mér hugsað til þessa
gamla eldhúss, þegar ég virði fyrir mér
eldhúsin nú á dögum. Samanburðurinn
á þeim getur jafnframt verið saman-
burður á lífi almennings fyrir alda-
mótin, og því lífi, sem nú er lifað. Og
það mundi hollt fyrir ungu kynslóðina
í landinu að athuga þann samanburð.
Hún hefur alizt upp við nýtízku eld-
hús, björt og rúmgóð, lakkmáluð og
flísalögð, með mörgum og stórum
geymsluskápum og flestum þægindum,
sem hægt er að hugsa sér' rafmagni til
ljósa og suðu og ýmsum rafmagns-
áhöldum, rennandi vatni, heitu og
köldu, yfir stórum svelg úr ryðfríu
stáli; í rafsuðuvélinni er bökunarofn,
og ísskápur stendur þar á gólfi. Þarna
þarf ekki að standa við stórþvotta eða
efni væri þá myndað af antiprot-
ons og positrons, í stað þess að vera
myndað af foreindum og rafeind-
um. Ef tveir hnettir, myndaðir úr
gagnstæðum efnum, kæmi í ná-
munda hvor við annan, mundu þeir
springa og verða að engu. En þess
hefir aldrei orðið vart í vorri vetr-
arbraut, sem auðveldast er að
skoða, og þess vegna eru líkur til
að allir hnettir í henni sé úr sams
konar efni. En getur það þá ekki
skeð, að hnettir í einhverri annari
vetrarbraut sé úr „öfugefni“? Úr
því verður ekki skorið að sinni, því
að menn hafa engar aðrar upplýs-
ingar um þær vetrarbrautir, nema
ljósið sem frá þeim stafar. Og þótt
ljósið hafi veitt mönnum margar
og merkilegar upplýsingar um
stórsuðu, og auðvelt er að halda öllu
hreinu og fáguðu. Þetta þykir svo
sjálfsagt, að unga fólkið hefur gleymt
því hvernig voru eldhúsin, sem ömmur
þeirra og langömmur urðu að notast
við.
Miklar breytingar hafa orðið hér á
þessari öld, en til þess að kunna að
meta þær, verða menn að vita hvernig
áður var. „Án fræðslu ins liðna sést
ei hvað er nýtt“. Og til þess að skilja
sjálfa sig verður þjóðin að vita úr
hvaða jarðvegi hún er sprottin. Þar
getur samanburður á eldhúsunum fyrr
og nú, orðið góð leiðbeining. Eldhúsið
er þýðingarmesta herbergið á hverjum
bæ og i hverju húsi, því að þar ræðst
að miklu leyti hvernig heilsufar hverr-
ar fjölskyldu verður. Það sýnir einnig
gleggst af öllu hver eru kjör húsmæðr-
anna í þjóðfélaginu á hverjum tíma.
FRÁ bæardyrum voru dimm moldar-
göng inn að baðstofu. Yzt í þeim
var skellihurð, nefnd svo vegna þess
fjarlæg heimshverfi, þá veitir það
engar upplýsingar um þetta.
Fyrir skömmu hafa menn tekið
eftir því hvað eftir annað, að tvær
vetrarbrautir hafa rekizt á, eða
öllu heldur farið hvor inn í aðra.
Þessa varð vart vegna þess, að um
leið stafa frá þeim ósýnisgeislar og
undarlegir bjartir geislar, en þó
hvergi nærri svo öflugir, að um
sprengingar hnatta geti verið að
ræða, eins og vera mundi ef mót-
stæð efni væri í vetrarbrautunum.
Það er því eðlilegast að álykta sem
svo að öll in miklu himinhverfi
séu úr sama efni, og að antiproton
sé ekki annað en fágætt fyrirbæri,
sem stafar af geisilegri orku —
stundarsköpun, sem eyðist og verð-
ur að engu jafnharðan.