Lesbók Morgunblaðsins - 19.08.1956, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
455
daga, sem er dáin, en til er sú dýrð,
sem ekki deyr, sá arfur, sem ein-
staklingur eða þjóð getur fleygt
úr hendi sér, en glatast þó eigi.
Hugsum um Grikkland á 5. öld
f. Kr., þá merkilegu hámenning,
sem þróast hafði hjá fámennri þjóð.
í vissum skilningi glötuðu Grikk-
ir sjálfir hinum stóra arfi. í inn-
byrðis styrjöld glötuðu þeir sjálf-
stæði og frelsi, svo að dýrð Aþenu
dó. En arfsins nýtur heimur allur
enn í dag. Öll erum vér auðugri
fyrir það, að þessi smáþjóð var
tiL
Er ekki eitthvað líkt um Skál-
holt? Dýrð þess hrundi, ekki einu
sinni rústir voru eftir til að segja
sögu af horfinni dýrð. En eins og
arfur Grikklands lifði, þótt Akró-
pólis yrði að rúst, svo hefir arfur
Skálholts lifað og lifir enn í mörg-
um dýrustu verðmætunum, sem
vér íslenzkir menn eigum, í ljóði
og sögu, í listum og trú, í öllu því,
sem íslenzka menning má kalla.
Vér minnumst hins mikla stað-
ar og stóls. Vér heyrum nið ald-
anna og sjáum myndirnar stíga
fram á tímans mikla tjaldi. Biskup-
arnir koma. Það blikar á mítrin og
biskupsstafirnir glitra. ísleifur,
sem ásamt miklum skörungsskap
hafði mikla nauð í biskupsdómi
sínum. Gizur, sem allt gat verið í
senn, konungur, víkingur og krist-
inn biskup. Þorlákur helgi, Staða-
Árni, Oddur Einarsson, meistari
Brynjúlfur, meistari Jón. Hér
mætast þeir, sem luku vegferð
sinni. Raðir biskupanna ganga
fram, frá ísleifi og til þeirra há-
lærðu herra Finns og Hannesar,
sem síðastir biskupa sátu hinn
mikla stað og vildu ekki hverfa
þaðan frá rústunum fyrr en engill
dauðans kvaddi þá burt úr Skál-
holti. Og biskuparnir koma til þess
að stefna oss til dóms: hvernig
hyggjumst vér ávaxta þann arf,
sem Skálholt lét oss eftir, þann
kristilega arf?
Ytri dýrð Skálholts hrundi, en
arfurinn gat ekki dáið. Hann varð
oss íslenzkum mönnum örlög, sem
vér fengum ekki umflúið.
Öll hin marglita hjörð, sem
mítrin bar, lagði sinn skerf þeim
arfi, sem vér njótum. Veraldar-
menn og vinir Guðs. Margbrotlegir
syndarar og menn, sem lifðu sann-
helgu lífi. Harðsvíraðir auðs-
hyggjumenn, og .aðrir, sem örlátir
gáfu mildum hug á báðar hendur.,
Menn, sem leituðu lífshamingjunn-
ar í bænaklefum eða Maríustúku
Skálholtskirkju, og aðrir, sem með
vopnuðum mönnum riðu um frið-
söm héröð stæltum stríðsfákum.
Ólíkir voru þessir menn, sem
biskupsstafinn báru. Eins og bræð-
ur þeirra á Hólastað, sem nú á
850 ára afmæli, reyndu þeir, hver
á sinn hátt, að þjóna honum, sem
dýrasta arfinn lét oss eítir og var
þó öreigi sjálfur. Og arfur Skál-
holts á að hjálpa oss til að ávaxta
arfinn hans, arfinn Krists, vísa oss
veg til að bera kyndil Krists fram
fyrir samtíð vora, eins, vel og þeir
beztu í Skálholti báru hann fram
fyrir samtíð sína.
Guð hefir gefið oss stóra sögu,
stóra fortíð. Biðjum hann að gefa
oss stóra framtíð.
(Að efni til er þetta predikun, sem
séra Jón Auðuns dómprófastur
flutti við hátíðarguðsþjónUstu í
dómkirkjunni í Rvik á síðara degi
Skálholtshátíðarinnar i sumar).
Hún réði sér aldrei fyrir geðofsa.
Maður hennar var flúinn fyrir löngu,
og síðan lét hún skammirnar bitna á
hænsunum, hundunum og nágrönnun-
um. Að lokum dó hún. Aðeins tveir
menn komu í kirkju að vera við út-
förina. Meðan presturinn var að tala
kváðu við ógurlegar þrumur, svo allt
lék á reiðiskjálfi. Þá hnippti annar í
félaga sinn og sagði:
— Þarna er hún lifandi kominl
«---------------------------------- A
\
Viiið þér enn,
eðn hvnð
BREZKI rithöfundurinn H. G.
Wells (1866—1946) var mest-
ur spámaður sinnar samtíð-
ar. Á fyrri stríðsárunum skrifaði
hann þetta:
Stríðsguðinn Marz mun sem
dreki hlakka yfir öllum athöfn- !
um mannkynsins um næstu tvo
áratugi, og hanp er ekki myrkur 7 I
í máli. Hann mun segja víð oss j
öll: „Gerið hreint fyrir yðar dyr- I
um. Ef þér eruð að rífast, eyðið
tima til ónýtis, standið í mála- i
þrasi, dragið yður fé og skeytið
ekkert um skyldur yðar, þá skal 1
ég sannarlega hitta yður aftur.
Ég hefi tekið alla menn yðar írá
18 ára aldri til fimmtugs, drepið
þá cg limlest eftir vild, milljón-
um saman. Með köldu blóði hefi •
ég sólundað eigum yðar. En takið
nú eftir: Þér eigið fjölda af
drengjum á aldrinum 9—19 ára,
fallega og elskulega drengi. Og
á eftir þeim koma milljónir af
yndislegum börnum; ég hefi ekki
drepið og limlest nema svo sem ]
nckkur hundruð þúsunda af j
þeim. En haldið áfram innbyrð- .
is illindum, reynið að skara eld
að yðar köku og yðar nánustu,
haldið áfram á sömu braut og áð-
ur, haldið fast í „réttindi“ yðar,
haldið fast í „kröfur“ yðar, gerið
engar tilslakanir ag fórnið engu,
gerið uppsteit, sóið og rífist, og
þá skal ég vissulega koma aftur '
og hirða allt það, sem ég hefi enn
hlíft, allar þessar milljónir elsku- 1
legra barna og unglinga, og ég
skal kremja þau í kássu milli
handa minna beint fyrir augun-
um á yður og á enn hroðalegri
hátt heldur en ég hefi farið éður
með syni yðar. Ég hefi þegar tek-
ið af yður allar ofgnóttir, en næst
mun ég taka af yður allar lífs-
nauðsynjar".
Skáldinu missýndist ekki. En
hvað er nú framundan?
<í>--------------------------------'•>