Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1957, Blaðsíða 2

14
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Þennan bjöm gaf hann Hinrik III.
keisara í Þýzkalandi og hlaut fyrir
vegabréf um allt ríki hans.
En þótt konungum og keisurum
þætti tamdir hvítabirnir metfé,
voru viltu birnirnir, sem komu með
hafísnum að ströndum íslands,
bændum engir aufúsugestir. Mun
mörgum útkjálkabónda hafa þótt
þröngt fyrir dyrum er bjarndýr
komu þangað öllum á óvart, brutu
upp hús og heimtuðu mat sinn en
engar refjar. Em og margar sagnir
um hve erfitt var við bjamdýrin
að fást, og stundum hafa skeð
hryllilegir sorgaratburðir við komu
þeirra. Oft tókst mönnum þó með
harðfengi og hugrekki að leggja
dýrin að velli. Skal nú hér í fám
orðum sagt frá þeim manni, sem
lagði að velli seinasta bjamdýrið
á íslandi, svo mér sé kunnugt um.
Beitti hann þar bæði viti og hug-
rekki, svo sem hans var von og
vísa, því að sá maður hefir marga
hildi háð í ógnþmnginni baráttu
við óblíða náttúm Norðuríshafsins
á Ströndum norður, fjarri öðm
fólki en fjölskyldu sinni. Hann
kann frá mörgu að segja, sem menn
sitja hljóðir undir og undrast, án
þess að rengja manninn, því að það
sést fljótt að maður þessi, fráneyg-
ur, veðurbarinn og alvömgefinn,
er enginn flysjungur, heldur sönn
hetja hversdagslífsins.
Guðmundur heitir hann og er
Guðbrandsson, nú bóndi á Svart-
hamri við Álftafjörð vestra, þar
sem forðum ólst upp Jón Indíafari,
fallbyssuskytta í sjóliði Danakon-
ungs. Guðmundur er fæddur í
Veiðileysu í Strandasýslu 7. febrú-
ar 1888. Foreldrar hans voru Guð-
brandur eldri Guðbrandsson, bóndi
og hreppstjóri í Veiðileysu, og kona
hans Kristín Magnúsdóttir. Guð-
mundur er kvæntur Ingibjörgu
Guðmundsdóttur bónda í Byrgis-
vík, Jónssonar. Þau hjón hafa eign-
ast 10 börn og eru þau nú öll
fulltíða og mörg gift. Guðmundur
var bóndi í Drangavík í Stranda-
sýslu frá 1925 og þar til hann flutt-
ist að Svarthamri 1947.
DRANGAVÍK er afskekktur bær,
enda hefir hann verið í eyði öðm
hvoru seinustu aldirnar. Næsti bær
að sunnan er stórbýlið Ófeigsfjörð-
ur og er þangað fjögurra stunda
lestagangur. Næsti bær fyrir norð-
an er Drangar þar sem hinn nafn-
togaði maður, Eiríkur rauði, ólst
upp. Er þangað þriggja stunda
gangur frá Drangavík. Af þessu
má sjá, að ekki er auðsótt hjálp
þarna, ef hættu ber skyndilega að
höndum. Ógerningur má heita að
ná í lækni, hvað sem við liggur,
og ef sækja skyldi ljósmóður, var
tveggja daga ferð fyrir höndum.
Það var því oftast, að Drangavíkur-
bóndinn varð að taka að sér ljós-
móðurstarfið, þegar kona hans ól
barn.
Fyrir ofan túnið em ferleg fjöll,
en framundan er Norður-íshafið,
skerjótt strönd og að jafnaði freyð-
andi brim allt að bæardyrum. En
stundum bætist það við, að hafísinn
siglir hraðbyri til lands, með
hungraða hvítabirni.
Þarna er enginn sími, ekkert
rafmagn, enginn vegur — ekkert
sem almenningur styðst nú við í
daglegu lífi og telur sjálfsagða
hluti. Af þessu verður skiljanlegt,
að það fólk, sem býr þarna 20 ár,
lætur sér ekki allt fyrir brjósti
brenna. Jafnvel dulmögn náttúr-
unnar, íklædd gerfum sæskrímsla,
fjörulalla og marbendla, að maður
tali nú ekki um venjulega drauga
og huldufólk, fá ekki raskað ró og
íhygli þessa harðgera og náttúm-
greinda fólks. Það býður öllu byrg-
inn. Guð einn er því styrkur. Traust
þess á guði er fullkomið, og það
vandar allt dagfar sitt svo, að
bóndinn blótar aldrei. Það kemur
ekki til mála.
ÞAÐ ER 8. apríl 1932. Norðanvind-
ur blæs af hafinu í Drangavík, bit-
ur og gustmikill. Þetta er ísa-
veðrátta, enda nálgast stór ísbreiða
ströndina óðum. En fólkið gefur
því litlar gætur, þetta er alvana-
legur viðburður þegar fer að líða
á vetur.
Tveir synir hjónanna, annar 14
ára hinn 11, eru að leika sér úti.
Þeir hafa farið með sleða upp í
fjallshlíðina upp og austur af bæn-
um og em að renna sér þar. En
þegar klukkan er rúmlega 7, er
kallað til þeirra að koma heim, og
þeir hlýða þegar. Hálfri stundu
síðar fer faðir þeirra til fjárhús-
anna, sem eru upp og austur af
bænum, og gefur fénu. Síðan legg-
ur hann á stað þaðan til lambhúss-
ins, sem er enn austar á túninu.
í annarri hendi heldur hann á fötu
með niðurskorinni síld, en við hina
hönd leiðir hann fjögurra ára gaml-
an son sinn.
Þegar hann er kominn svo sem
miðja vegu milli húsanna, verður
honum litið upp í fjallshlíðina, og
sér þá bjarndýr koma á móti sér,
og fer það greitt. Hann tekur það
þá til bragðs, að hann grípur barn-
ið undir hönd sér og hleypur til
fjárhúsanna, er hann kom frá. Þar
skildi hann síldarfötuna eftir utap
dyra, en hraðaði sér svo heim, sem
mest hann mátti og segir tíðindin.
Kvað hann það nú eitt til að reyna
að vinna dýrið, meðan enn væri
Ijóst. Var þá mikill hugur í hon-
um og tók hann þegar að búa undir
atlöguna.
HANN hafði ekki annað liðsmanna
en aldraðan mann, Gísla Guð-
mundsson frá Gjögri, er var heim-