Lesbók Morgunblaðsins - 03.02.1957, Side 1
5. tbl.
Sunnudagur 3. febrúar 1957
XXXII árg.
Niðurlæging lióla
A S.L. SUMRI var þess minnst, að þá voru liðin 850 ár síðan
biskupsstóll var stofnaður á Hólum í Hjaltadal. — Báðir biskups-
stólar landsins, í Skálholti og á Hólum, og menntaskólarnir, sem
þar voru, lögðust niður vegna þess að húsakosti þeirra var ekki
haldið við. Er hér reynt að bregða upp mynd af því hvernig um-
horfs var á Hólum þegar þeir voru sviftir biskupsstóli og skóla.
fjEGAR Gissur biskup ísleifsson
hafði setið 23 vetur að Skál-
holtsstóli, báðu Norðlendingar
hann um, að annar biskupsstóll
yrði settur í Norðurlandi. Þóttust
þeir eiga langt að sækja og um
örðugan veg í Skálholt, og enn-
fremur töldu þeir það mæla með
beiðni sinni, að sjaldan mundi þá
biskupslaust í landinu, ef tveir
væri biskupar. Þessa bæn veitti
Gissur biskup Norðlendingum. En
þá stóð á því hvar norðlenzki bisk-
upinn skyldi sitja. Þá voru kirkjur
og kirkjustaðir bændaeign, og þótt-
ist enginn skyldur til þess að láta
stað og kirkju af hendi við biskups-
stólinn.
í þann tíma var' sá prestur á
Hólum í Hjaltadal, er Illugi
Bjarnason hét. Bjó hann þar og
voru Hólar föðurleifð hans. Hefir
hann því verið kominn af Oxa
Hjaltasyni, er fyrstur reisti kirkju
á Hólum um 1050, en hann var
sonur Hjalta þess, er dalurinn er
við kenndur. Voru höfðingjar
miklir í þeirri ætt og skörungar,
eins og sést á frásögn Landnámu,
að það erfi var ágætast á íslandi,
er þeir Hjaltasynir erfðu föður
sinn. „Þeir buðu öllum höfðingjum
á íslandi og voru þar 1200 manna
(1440) og voru allir virðingamenn
með gjöfum brott leiddir“. Og enn
••
segir Landnáma svo frá að þá er
Hjaltasynir fóru að norðan til liðs
við Odd Breiðfirðing og gengu á
Þorskafjarðarþing, þá „voru þeir
svo vel búnir, að menn hugðu að
Æsir væri þar komnir“.
Illugi prestur Bjarnason mun
hafa erft nokkuð af skörungsskap
forfeðra sinna því að nú bauð hann
Hóla fyrir biskupssetur. „Hann
einn varð til þess búinn af virðu-
legum mönnum í Norðlendinga-
fjórðungi, að rísa upp af sinni föð-
urleifð fyrir guðs sakir og nauð-
synja heilagrar kirkju, því að áður
Hólar. (Eítir mynd í leröabok Eb. Hendersonsj.