Lesbók Morgunblaðsins - 24.02.1957, Blaðsíða 6

114
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
SKORDÝRAEITUR
Hið alkunna skordýraeitur DDT
fannst fyrst árið 1874, en hvarf
þegar í gleymsku aftur. Það var
ekki fyrr en árið 1939 að sviss-
neskur efnafræðingur rakst á
upplýsingar um samsetningu þess,
og gerði tilraunir með það. Heims-
frægt varð þetta eitur 1944 þegar
tókst með tilstyrk þess að stöðva
pest í Neapel. Síðan hefir DDT
reynzt bændum mjög þarft við út-
rýmingu allskonar skordýra, sem
leggjast á gróður og ávexti. Síðan
hafa margar fleiri tegundir kom-
ið, sem reynzt hafa vel í barátt-
unni við skordýr og illgresi. Má
nú segja að landbúnaðurinn hafi
tekið efnafræðina í þjónustu sína,
þar sem notkun þessara lyfja er.
UNDRALYFIN
Fyrsta undrameðalið, sulfanila-
mid, kom fram á sjónarsviðið 1936.
Reyndist það þegar mjög gott gegn
lungnabólgu, bamsfarasótt, blóð-
eitrun, kirtlaveiki og ýmsum öðr-
um sjúkdómum. Síðan komu önn-
ur sulfa-meðöl. Penicillín, sem
orðið hefir frægast allra imdra-
lyfja, fannst fyrst 1928, en svo liðu
15 ár áður en farið væri að nota
það að nokkru ráði. Um 1940 komu
svo streptomycin, chloromycetin,
aureomycin, terramycin og fleiri
meðul gegn sóttkveikjum. Þetta
eru hin svokölluðu fúkkalyf.
CORTISONE
Það var í apríl 1949 að ýmsum
læknum var sýnd merkileg kvik-
mynd. Fyrst sýndi myndin 14
sjúklinga, sem voru svo lamaðir af
liðagigt, að þeir máttu sig varla
hreyfa. Síðan kom mynd af þeim
nokkru síðar, þar sem þeir gátu
farið allra sinna ferða, gengið upp
stiga og jafnvel dansað. Þeir höfðu
verið læknaðir með nýu undra-
lyfi, sem nefndist cortisone. Síðan
kom annað samskonar meðal, sem
nefnt hefir verið „ACTH“. Þessi
meðul lækna að vísu ekki liðagigt,
en þau lina þjáningar svo að menn
geta hreyft sig. Þau eru undanfari
þess, að hægt sé að lækna þennan
kvalafulla sjúkdóm. Þau teljast til
hormónameðala.
RÓUNARMEÐAL
Meðal nýustu uppgötvana í
lyfjafræðinni eru hin svonefndu
róunarmeðul, chlorpromazine og
reserpine. Þau hafa komið að góðu
gagni hjá geðsjúkum mönnum,
vegna þess hve oft hefir tekizt að
lækna með þeim þá, sem haldnir
eru af þunglyndi og bölsýni.
KOPTINN
Fyrsti koptinn var smíðaður og
honum flogið 1939. Hafði hann
ýmsa kosti fram yfir flugvélar, svo
sem að hann gat lent á örlitlum
bletti, tekið sig beint upp og flogið
aftur á bak og á hlið. Koptarnir
hafa reynzt vel, jafnvel við björg-
un úr sjávarháska. En nýasta flug-
tækið er það sem Bandaríkjamenn
kalla „fljúgandi borð“ og kom
fram á sjónarsviðið 1955. Er það
fleki á stærð við borðdúk og ber
einn rnanh, en hann stýrir farar-
tækinu með því að færa sig til og
halla því í þá áttina, sem það á að
fljúga.
ÞOTUR
í lok seinna heimsstríðsins fóru
Þjóðverjar að beita einkennilegum
flugvélum, er ekki höfðu neina
loftskrúfu. Þetta voru hinar svo-
kölluðu þotur, sem soga inn á sig
loft, þétta það og blanda með fljót-
andi eldsneyti og kveikja svo í.
En við þrýstinginn, sem þá verður
af hitanum fæst aflið, sem knýr
þær áfram. Þetta kom bandamönn-
um að vísu ekki á óvart, því að
þegar 1930 hafði verið tekið einka-
leyfi á þessari uppgötvun og 1938
höf ðu verið gerðar nokkrar tilraun-
ir með slík farartæki. Það var þó
ekki fyrr en 1941, að Bretar endur-
bættu þessa uppgötvun, og síðan
eru þotur algengar.
RÁKETTUR
Þær voru nokkurs konar leik-
föng þangað til 8. sept. 1944, að
Þjóðverjar sendu fyrsta' V-flug-
skeytið til Lundúna. Upp úr stríð-
inu hófust tilraunir með rákettur
fyrir alvöru í Bandaríkjunum. Þá
kom fram rákettan sem kölluð var
WAC-Corporal. Henni var skotið
upp í loftið 1949 og komst hún í
250 enskra mílna hæð. Nú hafa
Bandaríkin smíðað þrefalda rák-
ettu, sem nefnist Vanguard, og á
hún að bera gerfihnettina upp í
háloftin innan skamms.
BIBLÍUHANDRITIN
Á sviði fornfræðinnar varð sá
atburður merkastur, er fornu
biblíuhandritin fundust hjá Dauða-
hafi 1947. Talið er að þau sé um
2000 ára gömul.
GERFIEFNI
Celluloid var fundið upp
skömmu eftir þrælastríðið. Bake-
lite var fundið upp 1909, og ræon
var fundið upp 1911. En öld gerfi-
efnanna hefst ekki fyrir alvöru fyr
en 1938, þegar byrjað var að nota
nælon í fatnað. Og síðan kom hvert
gerfiefnið á eftir öðru : Dakron,
dynel, orlon og mörg önnur. Þá
kom plastið, sem er til allra hluta
nytsamlegt. Það er notað í garð-
slöngur, glugga, útvarpstæki, bíla,
hnappa, diska og ótal margt ann-
að, og nú er farið að tala um það
sem byggingarefni.
BYLTING í LIFNAÐAR-
HÁTTUM
Á þessum árum hefir orðið gjör-
breyting á húsakynnum manna og
þá ekki síður á öllu innan húss.
Á sjónvarpið hefir áður verið