Lesbók Morgunblaðsins - 03.03.1957, Blaðsíða 2

126
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
grunað hvað búa mundi í þessum
„unglingi“, er svo lengi var milli
vita. Byggðin jókst jafnt og þétt
og fólkinu fjölgaði, og nýu íbúarn-
ir voru íslenzkir. Hefði því mátt
ætla að þeir hefði vaxið dönsku
verslunarstéttinni yfir höfuð. En
svo var eigi. Kaupmenn höfðu hér
tögl og hagldir. Þeir heldu almenn-
ingi í viðskiptafjötrum, og langt
fram eftir öldinni voru hinir ó-
breyttu borgarar svo að segja rétt-
indalausir í höfuðborg síns eigin
lands.
Um aldamótin 1900, þegar Bene-
dikt Gröndal skrifar Reykjavíkur-
lýsingu sína, er hér komin „borg“
með 6682 sálir. Hún hefir þá slitið
barnsskónum og er komin á gelgju-
skeiðið. En það sem mest er um
vert, hún er þá orðin íslenzk. Saga
hennar síðan er flestum kunn. En
frá uppvaxtarárum hennar og
hvernig hún smábreyttist úr
dönsku þorpi í íslenzka borg, eru
til ýmsar samtíma frásagnir í
ferðabókum erlendra manna. Þær
gefa nokkra hugmynd um þetta,
enda þótt flestar þeirra séu nokk-
uð yfirborðskenndar.
Hér hefir verið safnað saman
frásögnum enskra ferðamanna á
öldinni sem leið, og þó eigi allra.
Hefir verið seilzt til þess að taka
lýsingar þeirra á bænum sjálfum,
fremur en lýsingar á bæarbrag, því
að um hann voru fæstir dómbærir
með því að koma hingað sem allra
snöggvast og kynnast aðallega
„heldra fólkinu“. Margar eru lýs-
ingar þessar skemmtilegar og fróð-
legar um það hvernig umhvorfs
var í bænum á hverjum tíma. Má
með nokkrum sanni segja að þær
tengi saman aldamótalýsingar
þeirra Jóns biskups Helgasonar og
Benedikts Gröndals. Bersýnilegar
villur í þessum frásögnum hafa
verið leiðréttar, eða þá hlaupið yf-
ir þær þar sem það var hægt, án
þess að þess sé sérstaklega getið
á hverjum stað.
WILLIAM JACKSON HOOKEK
grasafræðingur kom hingað
sumarið 1809 að áeggjan
Dufferins lávarðar. Hann var
hér þegar Jörundur gerði stjórn-
arbyltinguna og hefir lýst henni
rækilega, en hér er aðeins tek-
ið það, sem hann segir um bæ-
inn og fólkið. Hann bjó í
Scheels-húsi, eða „gamla klúbbn-
um“, sem lengi stóð við Tjarn-
argötu. Gapastokkurinn, sem
hann minnist á, var fyrir fram-
an búð Sunckenbergs, þar sem
nú er verslunin Geysir. Honum
lízt illa á kirkjuna, enda sögðu
skoðunarmenn 1815, að viðbúið
væri að þakið felli inn og gæti
valdið söfnuðinum lífs og lima-
tjóni.
Um kl. 4 síðd. 21. júní fórum við
í land og lentum þar í malar- og
sandfjöru. Þarna var ofurlítil
lausabryggja, gerð úr timbri og
mátti skjóta henni fram, svo að
við þurftum ekki að vaða. Þarna
voru fyrir um hundrað bæarbúar,
aðallega konur, sem fögnuðu okk-
ur með miklum gleðilátum.
Þetta góða fólk hafði þó ekki
meiri ánægju af að sjá okkur, en
við að sjá það. Nú var fiskanna-
tíminn og allir voru í fiskvinnu.
Sumir voru að taka saman fisk,
er lá þama á mölinni, aðrir báru
hann á handbörum lengra upp á
kambinn, og þar unnu enn aðrir
að því að hlaða honum í stóra
stakka. Var síðan borið grjót á
þá til þess að fiskarnir skyldi fletj-
ast út. Aðallega voru það konur,
sem unnu að þessu. Voru sumar
þeirra miklar vexti og fjörlegar, en
allar mjög óþrifalega til fara og af
þeim lagði miður góðan þef. Þær
voru í grófum ullarsokkum, dökk-
lituðum og á fótum höfðu þær skó
úr sauðskinni eða selskinni. Marg-
ar voru með reiptagl úr hrosshári
yfir herðarnar og voru lykkjur á
endunum. Þessum lykkjum
smeygðu þær upp á kjálkana á
börunum. Sumar gömlu konurnar
voru þær ljótustu mannverur, sem
eg hefi nokkurn tíma séð. En ungu
stúlkurnar voru laglegar og hefðu
jafnvel þótt fallegar í Englandi. Og
íslenzkar stúlkur sem ekki hafa
orðið fyrir barðinu á hinni hörðu
veðráttu, eru svo laglegar í vexti
að þær þola samanburð við ungar
stúlkur í hvaða landi sem er. Þær
eru yfirleitt lægri en stúlkur hjá
okkur, en mjög hraustlegar.----
í borginni eru 60—70 hús og
standa í tveimur álíka löngum röð-
um í vinkil. Húsin á sjávarkambin-
um eru úr timbri og snúa mót
sjónum. íbúðarhús kaupmanna eru
nákvæmlega eins og vöruhúsin,
nema hvað fleiri glergluggar eru
á þeim, og svo strompar úr timbri,
einn eða tveir. Húsin eru öll smíð-
uð í Noregi og sett saman hér. í
þeim búa nær eingöngu Danir, svo
að þetta getur tæpast kallast ís-
lenzk borg.
í búðunum eru seldar allar
nauðsynlegustu vörur, og þar er
Frá Reykjavík 1809.