Lesbók Morgunblaðsins - 03.03.1957, Blaðsíða 8

132
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
vill ofan á nokkra glugga yfir mal-
arkambinn, en það er nóg til að
fullvissa hann um, að húsin eru
öll einlyft og lág. Beggja megin við
þessa húsaröð eru lágar hæðir, og
þar má líta marga torfkofa, sem
eru heldur lágir í loftinu, með torf-
þaki og grónum veggjum. Þarna
hafast aðallega við fiskimenn,
starfsmenn hjá kaupmönnum og
iðjuleysingjar, og þeir voru ekki
svo fáir í bænum um þetta leyti.
Meðal kofanna að vestanverðu
er hús sem mikið ber á og gnæfir
yfir þá. Það er hús landlæknis, eða
máske öllu heldur héraðslæknis og
lyfsala í Reykjavík, því að hann
gegnir öllum þessum embættum.
En yfir það gnæfir aftur lengra í
burtu stærra hús — eina vindmyln-
an á íslandi.
Að austanverðu eru samskonar
kofar og að vestan, en að baki
þeim, efst á hæðinni, rís steinvarði,
sem skólapiltar gerðu meðan eini
skóli landsins var í Reykjavík. Hún
var hrunin, en nú hefir stiftamt-
maður (Krieger) látið gera við
hana og breytt henni í útsýnis-
turn og er mjög víðsýnt þaðan.
En næsta umhverfi Reykjavíkur
er mjög sviplaust, þar sést hvorki
tré né runni og allt virðist flatt,
mýrar og grýttir melar. Þannig
kemur það manni fyrir sjónir ut-
an af höfninni. Og lítt batnaði við
nánari viðkynningu. Að vísu er
bærinn aðsetursstaður stiftamt-
manns, biskups, landsyfirréttar og
annarra opinberra stofnana, og
auk þess helzti bær landsins.
Á malarkambinum rétt fyrir fram-
an húsin voru breidd ógrynni af
fiski til þerris. Þar voru einnig
þrír eða fjórir ferhyrndir stakk-
ar af þorskhausum, sem fiskimenn
og fátæklingar hafa til matar. Sex
eða átta stórar fiskvogir voru fyrir
utan búðir kaupmanna og fjöldi
fiskibáta stóð í fjörunni, aðallega
þó vestast. Vertíðinni var sýnilega
Dómkirkjan (Barrow)
lokið og enginn bátur var settur
á flot meðan við vorum í Reykja-
vík: Bátarnir voru nokkuð svipað-
ir norsku bátunum, en sterklegri
og betur smíðaðir. Mér er nær að
halda að þetta sé sterklegustu bát-
ar sem eg hefi nokkurs staðar séð
í heiminum, en þó voru þeir ekki
klunnalegir, hvorki um útlit né lög-
un. Og það reynir líka oft mikið
á þá, ef dæmt er eftir veðri því
og stórsjóum, sem við fengum.
Auk þeirrar húsalengju, sem
blasir við frá höfninni, er önnur
húsaröð að baki hennar, eða rétt-
ara sagt tvær ófullkomnar húsa-
raðir. Myndast þar gata þvert við
hina, vestast í byggðinni. Þessi
gata var grýtt eins og umhverfið.
Þarna á landfógetinn heima. Innst
í henni er veitingahús eða sam-
komuhús, þar sem Danir og aðrir
kaupsýslumenn hafa stofnað nokk-
urs konar klúbb, leika þar borð-
knattleik, hafa þar átveizlur og
dansleik og stundum aðrar
skemmtanir.
Húsin fram við sjóinn eiga kaup-
menn, aðallega Danir. Þau eru
úr timbri eins og í Noregi og ýmist
þakin utan borðviði eða leirflísum.
Við hvert íbúðarhús er búð. Eina
steinhúsið er hús stiptamtmanns,
austan við bæinn, og var það áður
betrunarhús. Biskupssetrið er inn-
an við víkina, langt frá hinum
húsunum. Það er byggt úr múr-
steini og kalkað og hið þægileg-
asta.
Kirkjan stendur aftan við byggð-
ina. Hún er úr steini, en á henni
er mikið timburþak. Á henni er
ferhyrndur turn úr timbri og í
honum eru tvær kirkjuklukkur.
Uppi á lofti kirkjunnar er bóka-
safnið og er mælt að í því sé
6000 bindi. Bæarbúar hafa frjáls-
an aðgang að því, og með sérstök-
um skilyrðum geta þeir fengið
bækur heim til sín. Mér var sagt
að fólkið væri mjög bókhneigt.
Skammt frá kirkjunni er kirkju-
garðurinn. Umhverfis hann hefir
einhvern tíma verið torfgarður, en
er nú hruninn á mörgum stöðum.
Yfirleitt bar allt vott um van-
rækslu þarna, og mikill munur á
að sjá umgengnina hér og í kirkju-
görðum í Noregi. Hér var hvorki
steinn né trékross til minningar
um hina framliðnu, aðeins grónir
moldarbyngir, og undir þeim fá
menn að hvíla í fullkominni
gleymsku.
Hér fyrir sunnan er tjörn og úr
henni rennur lækur til sjávar. Við
ós hans er talið að hægt sé að
koma upp bátahöfn, og væri það til
ómetanlegra þæginda fyrir fiski-
mennina.
Hjá húsum kaupmanna, stift-
amtmanns, biskups og landfógeta,
er garður, eingöngu ætlaður til
þess að rækta þar grænmeti. En
þar var ekki fjölskrúðugt og allt
sýndist mér óræktarlegt og veiklu-
legtv Aðallega var þarna hvítkál
(og voru hausar að byrja að mynd-
ast á því), pétursselja, rófur og
kartöflur, mjög smávaxnar. Tíðar-
farið var talið óhentugt, en þó
betra en oft áður, þegar ekki hexir
verið hægt að rækta neins konar
grænmeti. En þótt tíðarfar sé gott,
verður vöxtur altaf kyrkingslegur.
Hreðkur, rófur og mustarður virt-
ist þrífast bezt og stóð í blóma í
garði stiptamtmanns, enda hlúði
hann að garðinum af mestu alúð.
Með nokkru stærilæti sýndi hann
mér oft hve hraustlegar og vaxt-
arlegar væri þrjár eða fjórar plönt-