Lesbók Morgunblaðsins - 03.03.1957, Page 14

138
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Kvefið angrar
Þ A Ð eru nú tíu ár síðan að
„British Medical Research Coun-
cil“ hófst handa um að rannsaka
kvefið, þennan lang algengasta
íjúkdóm meðal mannanna. Sérstök
rannsóknastofnun var sett á fót í
Salisbury í Wiltshire, og þangað
sendir vísindamenn, læknar og
hjúkrunarkonur. Og á þessum tíu
árum hafa rúmlega 4000 sjálfboða-
liðar komið til Salisbury til þess
að láta gera tilraunir á sér.
Kvef er mjög algengt í Englandi
og er talið að 50 milljónir vinnu-
daga fari forgörðum á hverju*ári
að jafnaði, vegna þess að menn
eru veikir af kvefi. Þótti það því
mikils um vert, ef hægt væri að
draga úr þessu, og hafa menn ekki
talið eftir þótt kostnaður við rann-
sóknastöðina hafi orðið mikill.
En hver er svo árangurinn eftir
tíu ára starf? Eru menn nokkru
nær um það af hverju kvefið kem-
ur, eða hvort unnt muni að út-
rýma því?
Forstöðumaður rannsóknastofn-
unarinnar, dr. C. H. Andrews, hefir
svarað þessu svo:
Á þessum tíu árum höfum vér
fengið miklar upplýsingar um eitr-
ur þær (vírusa) er kvefinu valda,
en vér höfum hvorki fundið meðul
gegn þeim, né heldur ráð til að
forðast þær.
Vér höfum komizt að því að
það eru að minnsta kosti tvenns-
konar eitrur, sem valda kvefi hér
á landi, en þó eru þær sennilega
mörgum sinnum fleiri. Venjulegt
kvef brýzt út 24—48 klukkustund-
um eftir smitun (ekki eftir þrjá
daga, eins og áður var talið). Aft-
ur er til önnur tegund af kvefi,
sem er miklu sjaldgæfari, og hún
kemur ekki fram fyr en 3—4 dög-
um eftir smitun.
Kveieitrurnar eru mjög harð-
menn stöðugt
gerðar og þola jafnt hitann í hita-
beltinu sem fimbulfrost heimskaut-
anna. Hið eina sem þær þola ekki
er þurrloxr, og ef þurrviðri haldast
lengi, er mönnum ekki svo mjög
hætt við kvefi. Vér höfum komizt
að því, að ef vasaklútur sjúklings
er hengdur upp til þerris, þá drep-
ast eitrurnar. Þær þurfa raka tii
þess að geta lifað.
Maður, sem tekið hefir í sig kvef,
er smitberi, jafnvel áður en hann
verður þess sjálfur var að hann
hefir fengið kvef. En hættan á að
hann smiti minkar stöðugt eftir því
sem frá líður, og það er alls ekki
rétt, sem haldið hefir verið fram,
að menn smiti aðra eftir að þeim
fer að skána kvefið.
Eiírurnar berast aðallega í loft-
inu. Ef kvefaður maður hnerrar
í strætisvagni eða kvikmyndahúsi,
þá er líklegt að allir þeir, sem anda
að sér loftinu úr lungum hans,
muni hafa tekið veikina fáum mín-
útum eftir. Veðurfar hefir í sjálfu
sér ekki mikla þýðingu, en veðrið
getur þó á annan hátt ýtt undir
að kvef breiðist út, vegna þess að
menn safnast frekar saman inni í
húsum þegar veður er slæmt.
Því hefur verið haldið fram, að
maður sem er orðinn laus við kvef
muni vera ónæmur fyrir því um
nokkurt skeið, en þetta er hrein
firra. Segja má að menn sé ef til
vill ekki alveg eins næmir fyrir
kvefi, rétt eftir að þeir hafa haft
það, en menn geta þó fengið versta
kvef hvað ofan í annað, og sýkzt
af sömu tegund kvefs hvað eftir
annað.
„Gott“ sumar og „slæmt“ sumar
hafa engin áhrif á kvefið, og menn
fá ekki heldur kvef af því að vökna
í fætur. En þegar menn fara í sum-
arfrí og hafast mikið við undir beru
lofti, annað hvort við sjó fram eða
á fjöllum uppi, þá eru menn oft
lausir við kvefið. Þetta hefnir sín
þó þannig, að þeim er miklu hætt-
ara við kvefi þegar þeir koma aft-
ur í mannfjöldann í borgunum eða
þorpunum. Þegar menn halda
kyrru fyrir, fá þeir venjulega kvef
með stuttu millibili, og sjaldan
mjög slæmt. En ef þeir eru algjör-
lega lausir við kvef um nokkurn
tíma, þá er meiri hætta á að það
verði slæmt er þeir fá það næst.
Menn verða ónæmari fyrir kvefi
eftir því sem þeir eldast. Menn,
sem komnir eru yfir hálffimmtugt,
fá mjög sjaldan jafn slæmt kvef
og þeir sem yngri eru.
í lyfjabúðum eru til ýmis kvef-
meðul. Þeim er það sameiginlegt,
að þau lækna ekki, en ef menn
hafa trú á þeim, þá skánar þeim
stundum. Ekkert svokallað kvef-
meðal dugir til þess að lækna
venjulegt kvef.
Þetta er nú hið helzta, sem kom-
ið hefir í ljós, og má segja að það
sé ekki mikið. En þó eru fengnar
hér margar góðar upplýsingar um
kvefið. Aðalvandinn er þó óleystur.
Vér erum enn að berjast við að
finna einhverja aðferð til þess að
rækta kvefeitrurnar í tilraunaglös-
um. Það hefir ekki tekizt enn. En
þegar oss tekst það, þá getum vér
rannsakað eitrurnar, kynnzt lifnað-
arháttum þeirra og hvernig þær
sýkja menn, og þá er kominn tími
til þess að leita að vörnum gegn
þeim. Vandkvæðin, sem vér eigum
við að stríða, eru þau, að eitrur
þessar lifa aðeins í mönnum og
chimpans-öpum. Það er of dýrt að
nota apa við tilraunirnar, því að
hver þeirra kostar 200 sterlings-
pund. Á mönnum er ekki hægt að
gera tilraunir. Eina ráðið sem vér
fundum var að rækta eitrurnar i
ófullburða mannsfóstri. Það eru
nú þrjú ár síðan. Tilraunin virtist
ætla að takast vel og vér hrósuð-
um happi. En það var of snemmt,
1