Lesbók Morgunblaðsins - 03.03.1957, Síða 15
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
139
JOHAN
taiar um
NORSKA skáldið Johan Bojer er nú
85 ára, en enn vel ern. Héma um dag-
inr. fór einhver blaðamaður til hans
og vildi fá að vita, hvort ný bók væri
væntanleg frá hans hendi. Því vildi
Bojer ekki svara, en spurði hvaðan
blaðamaðurinn væri. Hinn ætlaði að ná
sér niðri og kvaðst vera frá Hringa-
ríki, frá þeim Asbjörnsen og Moe.
— Moe var frá Hringaríki, en As-
bjömsen frá Osló, svaraði skáldið. Haf-
ið þér annars heyrt söguna um þá As-
björnsen og Dunker lögfræðing?
Asbjörnsen var um tíma í Þýzka-
landi að læra skógrækt. Vitið þér, að
þegar hann kom heim, þá var einn
skógræktarmaður í Noregi? Jæja, en
áfram með söguna. Norður í Þránd-
heimi var heljarmikill drómundur,
sem Jensen hét, einn af þessum stór-
löxum á þeirri tíð. Hann hafði gerzt
sekur um óleyfilegt skógarhögg í rík-
isskógum, var kærður og dæmdur. As-
björnsen hafði skrifað ákæm í máli
hans. En þá skaut upp Bemhard Dunk-
er. Hafið þér heyrt hans getið? Hann
var talinn einhver slyngasti mála-
fylgjumaður á sinni tíð, einkum í vörn.
Hann skrifaði Jensen og spurði hvað
hann vildi borga sér, ef hann fengi
hann sýknaðan. Jú, og svo komst ákæra
Asbjörnsens honum í hendur.
„Þetta eru bókmenntir", sagði hann.
„Ekki getur rétturinn verið þekktur
fyrir að dæma eftir bólimenntum“.
Hann hafði sitt fram og fékk sína
stóru fjárfúlgu hjá Jensen.
Já, það er meira að segja um Dunker.
Þegar Björnson var að skrifa skáldsög-
una „En fallit", fór hann til Dunkers
til þess að fá lögfræðilegar leiðbein-
ingar. En Dunker hafði ekki hugmynd
um að hann ætti að vera í sögunni —
hann er Berent. — -
Þá spurði blaðamaður hvort hann
væri lengi að finna efni í skáldsögur
sínar. ,
eitthvað var í ólagi, því að eitrurn-
ar drápust. Vér erum þó vissir um
að þarna vorum vér á réttri leið.
Og þegar oss tekst að rækta eitr-
urnar, þá er hálfur sigur unninn.
BOJER
skáldskap
— Það var nú þarna á áranum þegar
Noregur og Svíþjóð vora að skilja. Þá
ferðaðist eg um landið og flutti fyrir-
lestra. Eg var þá með skáldsöguefni í
huganum. Gyldendal rak á eftir, vildi
fá handrit, því að eg skuldaði honum
stórfé. Svo var það á einhverjum stað
að eg hitti margt fólk, þar á meðal
Albert Hiorth verkfræðing, Um kvöld-
ið sagði eg sögu af Holm verkfræðingi
og systur hans. Á eftir, þá var komið
langt fram yfir miðnætti, kom Hiorth
til mín og rétti mér þúsund króna
seðil, og bað mig að færa Hólm hann.
„Eg þekki hann ekki“, sagði eg.
„Jú, víst þekkið þér hann“, sagði
Hiorth. „Gerið það nú fyrir mig að fá
honum þessa peninga, en látið ekki
mín við getið“.
„Eg þekki ekki þennan Holm, hann
er aðalpersónan í skáldsögu, sem enn
er óskrifuð", sagði eg.
„Það er lygi“, sagði hann.
„Nei, það er ekki lygi, en það er
skáldskapur", sagði eg. En þá þóttist
eg vita að efnið væri gott. Og úr því
varð skáldsagan „Den store hunger".
Þá spurði blaðamaðurinn hvort hann
margskrifaði sögur sínar.
— Fyrir nokkram áram átti eg tal
við Johan Falkberget, og hann sagði
mér að sumar setningar í sögum sínum
yrði hann að skrifa 100 sinnum. En
það er orðum aukið. Hann skrifar
skáldsögur sínar á prófarkirnar. Þegar
hann byrjar að lesa prófarkir, þá byrj-
ar hann að skrifa skáldsögu. Og þegar
Victor Hugo hafði skrifað skáldsög-
una „Les Misérables“ átti hún að
vera eitt bindi, en þegar hann hafði
lesið prófarkir af henni, þá vora bind-
in orðin fjögur.
Knut Hamsun skrifaði alltaf á smá-
miða, en hann hefir ef til vill tölusett
þá. Hann hafði alltaf reglubundinn
vinnutíma. Ég var honum einu sinni
samtíða á Hótel Americain í París.
Hann svaf alltaf til hádegis. Við hinir
snæddum morgunmat kl. 10, en Ham-
sun kom fyrst í miðdegisverðinn kl.
12. Svo byrjaði hann að skrifa kl. 4
og helt áfram þangað til kl. 4 um nótt-
ina. En ekki veit eg hvemig vinnu-
brögðum hans var háttað eftir að hann
giftist og fluttist til Nörholmen.
Ibsen var líka vanafastur. Hann byrj-
aði að skrifa þegar hann kom á fætur
og helt áfram til hádegis. Þá gekk
hann út, fekk sér snaps og öl, snæddi
miðdegisverð og hvíldist. Svo byrjaði
hann aftur að skrifa kl. 4 og helt áfram
til kvölds.
Blaðamaðurinn spurði Bojer hvað
hann læsi helzt.
— Eg hefi einna mestar mætur á
bókum Hamsuns. „Livet gaar videre“
les eg alltaf einu sinni á ári. Þá bók
skrifaði Hamsun þegar hann var átt-
ræður. Það er sýnishom af eilífðar-
gildi bókmenntanna. Það er bók sem
alltaf mun lifa. — Það er ósk mín
að lesendur vildu oftar leita til gömlu
meistaranna, því að þeir gera okkur
að nýum mönnum.
ÞANKABROT
Fegin vil fagurt yrkja,
fossa míns anda virkja,
virkja, svo vermi þjóðir
veglegar hjartans glóðir,
glóðir, sem göfgi vekja,
grimmdina burtu hrekja;
hrekja bui-t hræsni og synan,
hugljúfar skapa myndi-
Þetta mun trauðla takast.
Til hvers er um að sakast?
Vizkan, að velja og hafna
vill í stritinu kafna,
Dýrðlegur himna drottinn.’
dagarnir bera vottinn,
vermandi vizku þinnar;
væta samt tárin kinnar.
Hátt vil ég hrópa og kalla,
heims yfir byggðina alla:
Hættið í blóði að baða,
búa hver öðrum skaða;
hortugu einvalds herrar,
hérvistar gengið þverrar.
Þung verða gjöld að greiðí
glópum, sem bræður deyða.
Líknar bið þeim, sem líða,
lýðum, ei þjást og stríða.
Krjúpandi klökk vil biðja,
kærleiks að magni siyðja.
Marg-kramin mæðra hjörtu
megi geislarnir björtu
.signa, og sárin græða.
Sendi þá bæn til hæða.
LILJA BJÖRNSDÓTTIR.