Lesbók Morgunblaðsins - 07.04.1957, Page 10

214
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
mörgum ánun hátt uppi í fjalli,
og hann vísaði okkur á staðinn.
Þar var allt stráð brotum úr leir-
kerum og höfðu þau legið þarna
um margar aldir. Við grófum þar
og fundum fh'salagt gólf um 19x10
fet að ummáli og voru í því 15 hell-
ur úr grænum sandsteini, mjög vel
lagðar. Sennilega eru þetta leifar
af fomu hofi. Allt um kring um
gólfið var mikið af leirkerabrotum,
• steinöxum og kvarnarsteinum. Öll
höfðu leirkerin verið óskreytt og
ómáluð.
Þar sem leirkerabrot finnast, þar
hefii verið byggð til forna. Og það
reyndist auðvelt að finna þá staði,
því að þeir eru á sléttum flötum,
sem ekki eru víða í þessu mishæð-
ótta landi. Við gátum einnig geng-
ið úr skugga um hvar dyr hefðu
verið á þessum fornu bústöðum,
því að þar voru leirkerabrotin í
hrúgum.
Mönnum kann að virðast það
heldur tilkomulítið að vera að
safna gömlum leirkerabrotum, en
þau eru hinn bezti leiðarvísir fyr-
ir fornfræðinginn. Af gerð þeirra
og hvernig þau liggja í jarðvegi,
djúpt eða grunnt, getur hann rakið
þróunarsögu á ýmsum skeiðum.
Það er ósköp svipað eins og menn
vildu rekja þróunarsögu ýmissa
þjóða eftir ljósaáhöldum þeirra.
Fyrst eru það langeldarnir, þá
steinlampar, þá kertaljós, þá stein-
olíuljós, þá gasljós og seinast raf-
magnsljós. Brenndur leir er ófor-
gengilegur og þess vegna er hann
til frásagnar þegar öll önnur gögn
þrýtur.
Geta má þess, að sumar fornar
leirsmíðar Indíána í Panama, eink-
um á Kyrrahafsströndinni, eru
fagurlega skreyttar og sannkölluð
listaverk. Þær eru skreyttar með
allskonar dýramyndum, svo sem af
fuglum, skordýrum, spendýrum og
skriðdýrum, og mörg kerin mundu
sóma sér vel enn í dag, hvar sem
væri.
Við höfðum bát með utanborðs-
hreyfli, og lögðum nú á stað á hon-
um upp eftir ánni. En ekki höfð-
um við langt farið, er hún þrengd-
ist mjög og víða náðu greinar
trjánna saman yfir henni. Margir
fallnir trjábolir lágu í ánni og
fylgdarmaður okkar var dauð-
hræddur um að skrúfan mundi
rekast í einhvern þeirra og brotna.
Svo rákumst við á tvo Indíána
á báti. Þeir voru þar úti á ánni að
veiða fisk, og skutu hann með örv-
um, sem á voru þrír agnúar. Það
er ekki vandalaust að hæfa fisk
með bogaskoti. Vegna ljósbrotsins
í vatninu er fiskurinn ekki alveg
á þeim stað sem hann sýnist vera,
og svo fer örin varla dýpra en
eitt fet undir vatnsskorpuna. Við
fengum nú þessa menn til að fylgja
okkur í gegnum timburhrönglið í
ánni. Bát þeirra höfðum við í eft-
irdragi, en annar þeirra stóð í
stafni á bátnum okkar og gaf bend-
ingar um hvemig stýra skyldi. í
sex klukkustundir héldum við
þannig áfram og áin varð æ ógreið-
færari. Að lokum tilkynntu Indíán-
ar okkur, að lengra væri ekki fært.
Þá var stórrigning. Við tjölduð-
um í blautu moldarflagi hátt yfir
ánni. Um morguninn rigndi enn.
Þá kom til okkar maður, sem átti
heima þar á næstu grösum og
spurði hvort hann mætti koma með
fjölskyldu sína til tjaldsins.
„Við höfum aldrei séð fólk, sem
er eins og þið“, sagði hann til skýr-
ingar. Svo bauðst hann til þess að
fylgja okkur að „steinhúsi“ sem
væri inni í skóginum. Við fórum
eftir óglöggum götuslóða og kom-
um að stórri grjóthrúgu, en út frá
henni voru gerð um 50 m. löng
göng inn í sandsteinsklöpp. Þar
inni hengu leðurblökur sem þétt-
ast. Þetta var „casa de laja“, sem
okkur var sagt niður við ströndina
að eitt sinn hefði verið kastali.
Maðurinn sýndi okkur stað, þar
sem hann sagði að frændi sinn
hefði fundið mynd af krókódíl úr
gulli. Þar var allt fullt af leirkera-
brotum og sýndu þau að hér hafði
búið margt fólk löngu áður en
Kólumbus kom til Ameríku. Við
grófum þangað til regnið varð að
skýfalli.
Um kvöldið kom maðurinn með
konu sína, böm og fleira fólk, þrátt
fyrir rigninguna. Við opnuðum út-
varpið. Ekkert þeirra hafði heyrt
í útvarpi áður, og börnin urðu hálf-
smeik við þetta galdraverkfæri.
Morguninn eftir hafði vatnið í
ánni hækkað um 8 fet, svo að við
stigum á bátinn og komumst til
þorpsins E1 Uracillo, sem er eina
þorpið á þessum slóðum. Þarna
höfðu Indíánar gert stalla í hlíð-
arnar til foma, og nú höfðu af-
komendur þeirra sezt hér að og
byggt hús sín á þessum stöllum.
Þeir voru að reisa skólahús með
steyptu gólfi og bárujárnsþaki.
Þar fengum við inni og gátum
þurrkað föt okkar.
Við komumst fljótt að því að hér
var heil náma forngripa, *þarna
fundum við leirkerabrot alla vega
útflúruð og máluð með rauðum,
svörtum og bláum litum. Þetta
sýndi áhrif frá suðurströndinni og
var ólíkt hinum einföldu leirkera-
brotum, sem við höfðum fundið
áður. Þama voru fágaðar steinaxir
og örvaroddar.
Dr. Gage setti upp lækninga-
stofu í skólahúsinu. Fólkið var
tortryggt fyrst í stað, en smám
saman fór það að koma með krakka
sína. Svo komu konurnar og seinast
karlmennirnir, sumir jafnvel langt
að. Veikindin voru vanalega inn-
ýflaormar og tannpína, en einnig