Lesbók Morgunblaðsins - 18.04.1957, Blaðsíða 2
222
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
alþingismaður og Guðmundur
Einarsson frá Miðdal. Allir eru
menn þessir miklir náttúru- og
dýravinir. Eftir því sem ég þekki
þessa menn, veit ég, að óhætt er
að fullyrða, að allir viðurkenna
þeir nauðsyn þess, að refnum sé
eytt, þótt þeir geti ekki viðurkennt
eitrunaraðferðina, telja hana bæði
ómannúðlega og ekkert bjargráð
í þessu efni.
Einhverjir þeirra, sem mótmælt
hafa eitrun til útrýmingar refnum, ■
hafa sýnilega gert það af tveim
meginástæðum. í fyrsta lagi telja
þeir hana mjög gagnslitla í því til-
liti og í öðru lagi svo ómannúð-
lega, að ekki er sæmandi að nota
þá aðferð til deyðingar dýrum. Þótt
þessir menn nefni ekki sérstaklega
hættu þá, sem eminum stendur af
víðavangseitrun, þá er víst, að þeir
hafa ekki síður haft hann í huga
en önnur dýr, þótt fyrir þeim vaki
fyrst og fremst algjört bann við
eitrun.
Þeir, menn, sem ég nafngreindi
hér að framan og um þetta hafa
skrifað í vetur, hafa allir í skrif-
um sínum eða viðtölum lagt meg-
ináherzlu á að sýna fram á háska
þann, sem hinum sorglega fáu örn-
um, sem hér lifa enn, sé búinn með
áframhaldandi eitrunaraðferð.
í Morgunblaðinu frá 23. des. s.l.
er mjög ítarleg grein um öminn
eftir Sigurð Bjamason ritstjóra og
alþm. Þar ræðir Sigurður við þá
dr. Finn Guðmundsson náttúru-
fræðing og Magnús Jóhannsson
útvarpsvirkjameistara um hættu
þá, sem amarstofninum sé búin
með áframhaldandi eitmn. Þar
kemst dr. Finnur meðal annars svo
að orði, þegar hann svarar því,
hver ástæða sé þess, að erninum
er að fækka: „Eitrun fyrir refi
veldur þar mestu um“.
öll er þessi Morgunblaðsgrein
hin athyglisverðasta, ekki hvað sízt
sökum þess, að að henni standa þeir
menn, sem áreiðanlega vita vel um
hvað þeir skrifa, og mættu orð
þeirra og ábendingar verða þarft
innlegg í mál það, sem bráðlega
mun verða tekið til meðferðar á
Alþingi, sem er, hvernig helzt
verði framvegis unnið að eyðingu
refa og minka.
Út frá skrifum og tali manna
um hættu þá, sem öllum, er um
það mál hugsa, ber saman um, er
augljóslega árlega höggvið skarð í
þann litla arnarstofn, sem enn er
til í landinu, og það svo mikið,
að viðkoman, þótt nokkurn veginn
kæmist fram affallalítil, geti ekki
bætt förgun hinna eldri fugla upp.
—O—
Nú kann einhver, ef til vill marg-
ir, að hugsa svo eða spyrja: „Er
öminn ekki friðaður með lögum
frá Alþingi ,er hægt að gera meira
fyrir þennan margumtalaða fugl?“
Jú, ekki ber að neita því, að öm-
inn, svo og egg, er alfriðaður og
hefur svo verið frá árinu 1913 og
allþung viðurlög, ef brotin em þau
lög. Það ár var talið, að til væra
í landinu aðeins fem arnarhjón.
Eftir því, sem allra kunnugustu
menn í þessu efni telja, eru nú í
hæsta lagi tíu arnarhjón í land-
inu. Staðreynd um fjölgun arnar-
ins í fjöratíu og þrjú ár er því sú,
að aukizt hefur parafjöídinn um
sex pör frá 1913 til 1956. Fljótt
á litið virðist því sem friðunar-
ákvæðið frá 1913, um aifriðun arn-
arins, og síðast endurnýjað í hin-
um almennu fuglafriðunarlögum
frá 1954, hafi að litlu haldi kom-
ið, og væri því eðlilegast að álykta,
að þessum fugli sé ekki við bjarg-
andi. Þó mun þessu ekki svona
farið. Það er hægt að útrýma em-
inum með fleiri aðferðum heldur
en að skjóta hann og ræna eggj-
um hans eða ungum, sem ávallt
mun heldur lítið hafa verið gert.
Við þessu hvoru tveggja liggja all
háar fjársektir, eða frá 500 krón-
um til 5000 króna, sé um ítrekað
brot að ræða, svo ekki sýnist þetta
fýsilegur atvinnuvegur, og engan
veginn áhættulaus. Hér hlýtur því
enn skæðara eyðingarafl að
koma til, sem ekki einasta kemur
í veg fyrir náttúrlega fjölgun arn-
arins heldur einnig eyðir þessum
litla stofni smátt og smátt að síð-
asta fugli. Þessi hætta, sem þann-
ig vofir yfir hinum sárafáu arnar-
fuglum, sem enn lifa hér, er hin
lögboðna eitrun úti um víðavang
til útrýmingar refnum. Einnig mun
nokkuð um, að varpeigendur eitri
í eða nálægt varplöndum til eyð-
ingar svartbaks, og mun það einnið
lögboðið. (Lögboðin eitran féll úr
gildi í apríllok 1954). Hver áhrif
þessar eitranir hafa haft og -hafa
á fækkun amarins svo lengi sem
framkvæmdar verða, vita allir.
Hér virðist því eitt reka sig á ann-
ars hom, þar sem bannað er með
lögum og háar sektir lagðar við að
skjóta öm og ræna eggjum hans,
en svo aftur lögboðið að eitra fyrir
refi og fugla, vel vitandi það, að
það er einmitt þessi eitrim, sem
er að útrýma þessum nú orðið fá-
gæta fugli úr fuglalífi landsins.
Þetta er sorgleg staðreynd, sem all-
ir hljóta að viðurkenna. Þó mun
þetta ljósast þeim, sem hafa bók-
staflega talað séð öminn hrynja
niður af völdum eitraðra hræja út
um hagana.
—O—
Eg held, að í rauninni sé óþarft
að færa að þessu rök svo alkunna,
sem þetta er, en þó get ég ekki
stillt mig um að segja frá minni
eigin reynslu í þessu efni.
Eitran fyrir refi mun lítið eða
ekki hafa verið framkvæmd hér á
landi fyrr en nokkuð var komið
fram á nítjándu öldina, og þó víst
hvergi nærri almennt Á Suður-