Lesbók Morgunblaðsins - 18.04.1957, Side 4

224
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
algjörlega einhliða. Verði lögbann-
að að eitra fyrir refi og fugla, verð-
ur að koma til móts við þá, sem
hagsmuna hafa að gæta í þessu
efni með einhverju því, sem líklegt
væri, að bætti mönnum fyllilega
upp missi þann eða skaða, sem tal-
ið væri að hlytist af því að eitrun
væri afnumin.
Sigurður Bjarnason alþingismað-
ur komst lítillega inn á þetta atriði
í grein í Morgunblaðinu 23. des.
síðastl. Greinin nefnist: Er konung-
ur íslenzkra fugla að deyja út. Á
grein þessa hefi ég lítillega minnzt
hér að framan.
Síðan grein þessi birtist hafa all-
margir, einkum eldri og ennver-
andi refaskyttur, skrifað í ýmis
blöð um eitrun fyrir refi, og allir
dæmt þá aðferð í flestum tilfell-
um gagnslausa og í flestum stór-
hættulega. í greinum þessum birta
þessir menn skoðanir sínar, byggð-
ar á langri reynslu við refaveiðar.
Menn þeir, sem þannig láta á mjög
ákveðinn hátt skoðanir sínar í Ijós,
eru, svo nokkrir séu nefndir, þeir
Theódór Gunnlaugsson, Bjarma-
landi í Öxarfirði, landskunnur refa-
veiðimaður og athugull á lifnaðar-
hætti fugla og dýra í bezta lagi,
Hinrik ívarsson, Merkinesi í Höfn-
um, Guðmundur Einarsson frá
Miðdal, Ásgeir Erlendsson, Hval-
látrum og Guðmundur Þorsteins-
son frá Lundi o. fl.
Mér finnst ekki vera hægt að
ganga framhjá reynslu >*ssara
manna, þegar ákveða skal, á hvern
hátt skuli unnið að útrýmingu refa
í næstu framtíð.
Eftir að hafa lesið ýmsar um-
sagnir þessara manna um vafasam-
an ávinning eitrunarinnar og ótal
möguleika fyrir margvíslegri
hættu, sem eitrun er ávallt sam-
fara, auk þess sem þeir telja hana
í fyllsta máta ómannúðlega í garð
fórnardýranna, kom mér í hug það,
sem hinn frægi veiðimaður John A.
Hunter, segir um svipað efni í end-
urminningum, sem hann lét eftir
sig. Hann segir:
„Þegar gerðar eru tilraunir til að
útrýma hýenum af einhverju
svæði, er venjulega notast við eit-
ur. Ber þessi aðferð ágætan árang-
ur í byrjun, en bráðlega fara hýen-
urnar að sneiða hjá öllum hræjum,
sem mannaþefur er af. Ég hefi oft
skotið antilópu og eitrað hræið, en
þegar ég hefi komið að því daginn
eftir, hafa hýenurnar ekki litið við
því“. Um eitrun fyrir ljón, sem
gerzt hafa mannætur, segir Hunt-
er þetta meðal annars: „Venjulega
er bezt að nota eitur til að útrýma
mannætum. Ljón eru sérstaklega
næm fyrir strychnini, og verkar
það á þau á fáum sekúndum. Göml-
um veiðimönnum eins og mér
finnst skammarlegt að nota eitur
gegn ljónum, en þó verð ég að játa,
að nauðsynlegt er að nota það und-
ir vissum kringumstæðum“. —
Þetta ásamt ýmsu öðru, sem ekki
er rúm fyrir hér, segir maður, sem
talinn var mestur veiðimaður allra
hvítra manna. Hunter var ekki
einasta frábær veiðimaður, hann
var einnig mikill dýravinur, og
lagði líf sitt oft í hættu við að elta
uppi og bana dýrum, sem aðrir
höfðu aðeins sært. Hann stundaöi
dýraveiðar í Afríku í meir en
fjörutíu ár. Að lokum kemst Hunt-
er svo að orði þar sem hann segir
frá, að fram hafi farið eyðing dýra
eða friðun sitt á hvað: „Þetta er
harla gott dæmi um hin furðulegu
vinnubrögð mannsins. Fyrst tor-
tímir hann einhverri dýrategund
að mestu, og síðan gerir hann allt,
sem í hans valdi stendur til þess að
henni geti fjölgað á ný“.
Við verðum að vona, að það síð-
arnefnda gerist hjá okkur snert-
andi íslenzka örninn.
—0—
Fullvíst má telja, að útburður
eiturs fyrir refi hafi mestan þátt
átt í því, að örninn hvarf af Suð-
urlandi. Fyrir þessari vissu eru —
eða voru til — ótal sannanir, þótt
þeim mönnum fækki nú óðum, sem
um það vissu bezt. Ég set hér eitt
dæmi um hrun arnarins af völdum
eiturs. Þetta tilfelli sá ég sjálfur
fyrstur manna, en síðan aðrir, sem
því miður eru allir dánir. Á síðustu
árum fyrir aldamótin síðustu var
ég farinn að ganga að fé að vetr-
inum. Einn dag á jólaföstu fór ég
lengra en venjulega, var að leita
kinda, sem mér var vant, og leit-
aði í fé nágrannabæar. Þá var ekki
farið að hýsa enn fé. Ég kom þar
sem kind frá næsta bæ hafði bitist
fyrir tveim dögum, og vissi ég, að
látin var liggja, en eitur borið í
hræið. Nú var mér forvitni á að
vita, hvort ekki væri tófa, ein eða
fleiri dauðar þarna á staðnum, en
svo var ekki. Þó hafði verið á hræ-
inu smakkað, því kringum það lágu
dauðir sjö hrafnar og fimm ernir.
Ég stóð undrandi yfir arnarskrokk-
unum, því svo nærri hafði ég aldrei
séð örn fyrri, en ekki þorði ég að
snerta við þeim. Ég sá bara, að
hér hafði sannast gamli málshátt-
urinn: „Þangað flykkjast ernirnir,
sem hræin eru fyrir“. Ef leitað
hefði verið umsagnar manna af
þessum slóðum fyrir svo sem tutt-
ugu árum, þá hefði ég ekki staðið
einn uppi til frásagnar.
—O—
Ekki þótti ávallt nægjanlegt að
eitra kindarskrokka, svo og rjúpur,
sem dreift var um alla haga, því
stundum var betur á borð borið.
Það var stundum farið með aflóga
hross út í hagann, þar var þeim
lógað og þau flegin, en borið síðan
eitur í skrokkinn. Venjan var sú,
að af þessum eitruðu hræjum var
ekki skipt sér frekar, heldur var
fuglum loftsins og dýrum merkur-
innar falin dreifing þessa góðgætis
út um hagann, jafnvel heim að