Lesbók Morgunblaðsins - 12.05.1957, Page 1

18. tbl.
XXXII árg.
JHíirjjimWnfo m$
Sunnudagur 12. maí 1957
Rányrkj
a og uppbíástur
FÁTT hefir valdið meiri spjöllum hér á landi en rányrkjan, útrýming
skóganna, ofbeit og þar af leiðandi uppblástur. En víðar er pottur
brotinn, eins og sjá má á eftirfarandi grein, sem birtist í enska tíma-
ritinu „Northern World“ í vetur. Þar segir frá því hvernig rányrkjan
hefir farið með Hálöndin skozku. Mættum vér margt af því læra um
hver voði íslandi er búinn af rányrkju og uppblæstri, og að eitthvað
verður meira að gera en álasa forfeðrunum fyrir syndir þeirra.
XJr Hálöndum. Hvergi sést skógur í dölum né nlíðum, allt er blásið og bert. —
ÞEGAR litið er á landabréf af
Bretlandseyum sést að nyrzt eru
víðáttumikil fjalllendi. Þetta eru
Hálöndin, hugljúf, hjartfólgin, auð-
ug af heillandi náttúrufegurð og
magnþrungnum sögum liðinna
alda, og þau hafa fóstrað suma
þróttmestu þjóðflokka Evrópu.
Fjöldi manna í ábyrgðarstöðum um
allan heim ber nöfn, sem gefa
til kynna að ættir þeirra eru frá
Hálöndum runnar. Samt er ætt-
land þeirra nú orðið nærri yfir-
gefin auðn, aðeins bleikur skuggi
fyrri velmegunar, allt vegna sín-
girni og rányrkju fyrri kynslóða.
Fyrir uppreisnartilraunir fylgis-
manna Jakobs 2., 1715 og 1745 voru
Hálöndin sjálfum sér nóg undir
forustu ættarhöfðingjanna. Dalir
fjallanna úðu og grúðu af fólki,
þar var krökt af býlum og þorp-
um. Syðst og um miðbikið voru
keltnesku ættbálkarnir, Campbell-
arnir og Mackenzie-arnir, en á
vogskornum vesturkjálkanum og
nyrzt bjuggu menn af norrænum
stofni, afkomendur víkinganna,
sem tekið höfðu upp keltnesku ætt-
bálkaskipunina — þeirra á meðal
Fraser-arnir og Stuart-arnir. Sam-
skipti voru að vísu ekki mikil, og
voru aldagamlar landaþrætur ætt-
bálkanna þar Þrándur í Götu.
jafnhliða ógreiðfæru fjalllendi og
mýrarflákum. Þrálátur ófriður,
sem varð hagsæld landsins að fóta-
kefli, þótti jafnvel vera bara íþrótt
og dægrastytting. En hefðu Há-
lendingar borið gæfu til að standa
saman mundu þeir vafalítið hafa
ríkt yfir Láglöndunum, og hver er
þá kominn til að segja hvemig