Lesbók Morgunblaðsins - 12.05.1957, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
271
Hálöndin eru stór hluti Bretlands-
eya, en á sama tíma og brezku
fjármagni og brezkum starfskröft-
um er eytt í fjarlægum löndum ó-
skyldra þjóða, er ekki skeytt um
nauðsyn uppbyggingar þessa
„framleiðsluvana" hluta heima-
landsins, raunverulega ekki komið
auga á hana. Hálöndin gætu orðið
búsældarleg aftur, þau gætu orðið
verðmæt aukning afrakstursgetu
landbúnaðarins á Bretlandseyum,
auk þess sem þau væru hinn ákjós-
anlegasti staður fyrir uppeldi
æskumanna og sannkallað sælu-
svið fyrir hinn allt of stutta leik-
þátt lífsins. Hin nýútkomna skýrsla
Dr. Fraser Darling (Oxford Uni-
versity Press) um rannsóknir á
Vestur-Hálöndum sýnir þetta. En
verður nokkuð aðhafst? Sorglega
lítið hefur verið reynt. Eyðing
landsins heldur áfram og skóg-
græðslan gengur hægar en af er
látið. Það mundi ekki vera nein
Herkulesarþraut að græða Hálönd-
in upp að nýju. Lítill hluti þess
auðs og orku, sem fór í jarðhnetu-
ræktunina í Austur-Afríku mundi
hafa nægt til þess. Enn léttara
verk væri að stemma stigu við
frekari landsspjöllum. Landeigend-
umir sjálfir eru ekki nógu fjáðir
til þess, og afraksturinn yrði of
seintekinn fyrir lánveitendur í
ábataskyni, en mundi samt auka
varanlega við þjóðartekjurnar, og
því á þetta verkefni kröfu á að
þeir, sem við fjármál þjóðarinnar
fást, sinni því. Megin skilyrðin fyr-
ir aukinni búsæld í Hálöndunum
eru skógrækt, áburður og arðbetri
nautpeningur, og svo það sem ef
til vill er þýðingarmest af öllu,
opinber tilrauna- og ráðuneytisbú
til að kljást við alla þá örðugleika
sem á því eru að rækta og bæta
örsnautt landið. Aðgangur að
bankalánum mundi líka létta und-
ir með bóndanum. Kostnaðurinn
yrði ekki ókleifur, og mundi skila
hæfilegum afrakstri á nokkrum
áratugum. Satt að segja þyrfti ekki
meira til en að veita litlum hluta
þjóðarteknanna til uppbyggingar
landsins. Stíflur og vatnsvirkjanir
nægja ekki. Sampöngur eru ónóg-
ar fyrir iðnað. En Dr. Darling sýn-
ir fram á hvernig Hálöndin gætu
aftur orðið auðsæl á landbúnaði.
Skýrsla hans er að minnsta kosti
athyglisverð með hliðsjón af hin-
um tröllauknu tölum þjóðartekn-
anna, sem sólundað er í innfluttan
mimað og stundargaman. Hvers
Landsveit liggur milli Þjórsár og
Rangár hinnar ytri, og liggur frá
landnorðri til útsuðurs; hún er hátt
á þriðju mílu á lengd og um og
undir mílu á breidd. Ofan til á
Landinu er fjall eitt lítið, er kall-
virði er auðurinn þegar honum er
eytt í ráðleysi? Hvert gildi hefur
velmegunin þegar hún leiðir ein-
ungis til spillingar? Hvers getum
við vænzt af móður náttúru ef við
köstum frá okkur jafnvægiskennd-
inni, og eyðum eignum okkar án
nokkurs í aðra hönd á sama tíma
og við leiðum varla hugann að
vandamálum sem að okkur steðja
vegna breyttra samlífs- og bú-
skaparhátta.
(K. þýddi).
ast Skarðsfjall, nærri úti undt’
Þjórsá.
Eftir Landinu gengu þrír sand-
gárar fyrrum, allt þangað til í vet-
ur. Hinn austasti kemur innan af
afrétti, milli Búrfells og Heklu;
Uppbiástur á Rangárvöllum. Rofhnausinn íýnir hve djúpur jardvegur hefir
verið þarna áður.
Éyðing Landsveitar
FYRIR rúmum 70 árum (1885) ritaði séra Jónas Jónasson grein um
uppblásturinn í Landsveit. Hann hafði þá verið prestur í Landþing-
um um hríð. Grein þessi er bæði söguleg heimild og áminning um
það hvílíkur vágestur uppblásturinn er hér á landi. Er oss holt að
rifja upp frásagnir um það hvernig uppblásturinn hefir lagt hinar
fegurstu gróðurlendur í auðn, svo að vér horfum ekki aðgerðalítið upp
á það að hann haldi slíkri landauðn áfram viða. Þess vegna er birt-
ur hér kafli úr greininni.