Lesbók Morgunblaðsins - 26.05.1957, Side 8

soe
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
GRIMDASKIP
Þau eru hraðskreið og góð í sjó að leggja
ÖLDUM saman hafa skipasmiðir
spreytt sig á því að finna það lag
á skipum, að sjórinn veiti þeim sem
minnsta mótstöðu. Eftir því sem
skip eru bringubreiðari og rista
dýpra, eftir því hafa þau meira
erfiði, mótstöðuafl sjávarins er
meira og þau skríða minna. Eftir
því sem þau eru grunnskreiðari, er
viðnám sjávarins minna. Þess
vegna fór Alexander Graham Bell,
hinn frægi hugvitsmaður, að hugsa
um það hvernig skip gæti lyft sér
í sjónum, svo að mótstaðan yrði
minni. Varð það til þess að hann
lét smíða svonefnt grindaskip árið
1919, og var það kallað „HD-4“.
Það var þannig, að undir því var
grind á stálþynnum, sem áttu að
gegna líku hlutverki í sjónum og
flugvélavængir í lofti. Þegar þessi
bátur var reyndur, kom í Ijós að
hann lyfti sér upp úr sjónum þegar
hann var kominn á fulla ferð, og
sigldi eftir það á grindinni einni
saman. Við það jókst hraði hans
svo, að hann fór 70,86 sjómílur á
klukkustund.
Þessi hugmynd var þó ekki alveg
ný. ítalskur hugvitsmaður, Enrico
Forlanini, hafði þegar upp úr alda-
mótum farið að spreyta sig á að
smíða grindabát: Var þessi bátur
reyndur 1905. Hann lyfti sér upp
úr sjónum og sigldi þá með 44 sjó-
mílna hraða. Á því sést að um
mikla framför var að ræða þar sem
bátur Graham Bells var, enda var
þá farið að gefa þessari nýu upp-
götvun mikinn gaum víða um
heim.
Þegar báturinn er kominn á mikla
ferð, hefur hann sii? unn úr sjónum.
í seinni heimsstyrjöldinni smíð-
uðu Þjóðverjar margar gerðir af
slíkum bátum og notuðu þá aðal-
lega til strandvarna. Sá, sem gerði
teikningarnar að þessum bátum,
hét Hans von Schertel og hafði
hann lært hjá Forlanini. Að stríð-
inu loknu settist hann að í Sviss-
landi, fekk einkaleyfi á grindabát-
um sínum og stofnaði svo hlutafé-
lag til þess að hagnýta einkaleyfið.
Síðan 1947 hefir flotamálaráðu-
neytið bandaríska lagt mikið kapp
á að smíða slík skip og endurbæta
þau. Sérstaklega hefir verið lagt
kapp á að smíða smáskip, er hent-
uðu til þess að flytja herlið á land
úr herskipum. Hefir það reynzt all-
miklum vandkvæðum bundið, því
að fyrir lendingarbáta geta grind-
urnar orðið hættulegar, og þarf því
að hafa útbúnað til þess að hægt
sé að draga grindurnar upp að
byrðing bátsins, líkt og flugvélar
geta dregið inn hjól sín, svo að þau
verði ekki til fyrirstöðu.
Samkvæmt seinustu fregnum
hefir þetta nú tekizt, og eru þar
með fengnir miklu betri lendingar-
bátar en áður, vegna þess hvað
þeir eru hraðskreiðir. Hefir hrað-
inn þarna geisimikla þýðingu, því
að við það styttist sá tími sem lend-
ingarbátarnir eru berskjaldaðir
fyrir skothríð óvinanna.
En það eru fleiri en flotinn, sem
láta smíða grindabáta, því að farið
er að framleiða þá í Bandaríkjun-
um til skemmtisiglinga. Og svo er
einnig farið að setja grindur und-
ir báta, sem hafa utanborðshreyfil.
ítalir hafa smíðað grindabáta og
hafa þá til fólksflutninga hafna á
milli. Gilbert Grosvenor, tengda-
sonur Graham Bells, var nýlega á
ferð í Ítalíu ásamt konu sinni, og
var þeim þá boðið í skemmtiferð
til Sikileyar á einum slíkum far-
þegabáti. Nefnist sá bátur „Sólar-
ör“ og getur flutt 75 farþega. Hann
er smíðaður í skipasmíðastöð
Leopoldo Rodriquez eftir teikningu
Hans von Schertels. Byrðingur og
yfirbygging er úr aluminíum-
blendingi, en grindurnar úr stáli.
Þær eru líkt og hálflyftir vængir
og mynda því nokkurs konar kjöl