Lesbók Morgunblaðsins - 09.06.1957, Síða 2
334
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
áttu sér byggðir og bú og ræktuðu
tún og fé.
Sauðfjárræktin á Grænlandi
hófst aftur fyrir 40 árum. Árið
1906 fékk grænlenzkur prestur sér
nokkrar kindur frá Færeyjum. Það
tókst vel. Svo komst skriður á með
fjárflutningum frá íslandi 1915. Þá
var færeyska fénu eytt, og síðan
hafa Grænlendingar haldið sér ein-
göngu við íslenzka fjárstofninn.
Flest er féð á Julianehábssvæð-
lnu. Julianeháb er á sömu breidd-
argráðu eins og Björgvin í Noregi,
og því töluvert sunnar en ísland.
í nánd við Ivigtut er einnig
nokkur fjárrækt og ennfremur á
Godtháb svæðinu sem er um 450
km norðar en Julianeháb, eða álíka
norðarlega og Borgarfjörður.
Julianehábssvæðið er mjög fjall-
lent, mjóir firðir skerast langt inn
í landið, allar samgöngur eru á sjó,
hæð fjallanna er allt að 1000—2000
metrar. Fátt er um stærri dali og
jafnlendi, en fjöldi smádala þar
sem gott er um skjól og gróðursæld
mikil af víði og birki lítils vaxtar,
grasi og blómjurtum. Víða líkist
landið hálendi Skotlands og skerja-
garðinum norska og fjallendinu.
Jafnvel hátt til fjalla geta verið
ágætir sauðfjárhagar, aðallega
kvistur, lyng og víðir.
Á vetrum er að jafnaði 5—15
gráðu frost í Julianeháb, en verð-
verið í júní og einnig í ágúst (en
eru víst sjaldgæf í júlí).
Heyja er aflað í júlí og ágúst og
einnig í september þegar illa
sumrar. Kartöflur og rófur verður
að taka upp fyrir byrjun október-
mánaðar, því að þá má vænta
fyrstu snjóa.
Svo að segja allt sauðfé á Græn-
landi er í einkaeign og f járbændur,
eða fjárbú eru um 250. Fjáreignin
er mjög misjöfn. Víða jafnvel ekki
nema fáeinar kindur sem menn er
stunda sjó eða aðra atvinnu eiga
sér til búdrýginda. Á þremur stöð-
um eru yfir 500 fjár á búi og allt
upp í 700. Á 70 búum eru frá 25—
100 kindur, á 60 búum er 100—500
fjár o.s.frv.
Haglendi til fjalla er öllum heim-
ilt. Víðast eru nokkrir bændur eða
fjáreigendur í sömu grend, og
hjálpast þeir þá að um smölun, en
annars gengur féð án gæzlu sum-
arlangt. Á vetrum er því beitt dag-
lega og víða liggur það úti, en
„allir hinir betri fjárbændur hafa
hús fyrir fé sitt“. Sauðburður er
í apríl-maí, ærnar eru látnar bera
úti. Yfirleitt er heyskapur og hey-
fengur af svo skornum skammti að
bændur treysta á beitina allt hvað
þeir mega (og því miður stundum
meira en það, svo að hordauði og
fellir er víst ekki óþekkt fyrirbæri
eftir því sem fregnir herma, enda
ekki hægt um vik að bjarga fénu,
ef menn komast í heyþrot).
Grænlenzkur
lambhrútur af
islenzku kyni,
5 mánaða gamall.
ur þó oft í kuldaköstum 20—25
gráður Celsius. Sumarhitinn er
5—12—15 gráður. Ársúrkoma er
um 900 mm. Sveiflur eru miklar á
veðurfari. Þegar mikill ís er á reki
niður með austurstrond Græn-
lands, rekur hann einnig upp með
vesturströndinni, fyllir firðina og
veldur kulda.
Annað sérkenni hinnar óstöðugu
veðráttu eru staðvindarnir —
Föhnvindamir. Það er mikill og
hlýr staðviðrisstormur, sem á vetr-
um veldur asahláku, svo að allan
snjó tekur upp. Þá er hann bænd-
um velkominn, en komi slíkir
stormar að vorinu eða snemma
sumars, eru þeir hættulegir, svíða
af allan gróður í görðum og valda
þannig miklum skaða. Við Juliane-
háb vorar í apríl, snjórinn hverfur,
og í maí er sett og sáð í garða,
kartöflur þó venjulega ekki settar
fyrr en um 1. júní. Næturfrost geta
Góðir félagar.
Grænlenzkur
fjárbóndi með
klyfjahest.
Hesturinn virðist
vera íslenzkrar
ættar.
4