Lesbók Morgunblaðsins - 23.06.1957, Síða 4

39*
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Umferðaslysin stafa aðal-
lega af ógætilegum akstri
HRAÐINN kom til íslands með
bílunum. Síðan hefir hraðinn auk-
izt stöðugt, því að það er metnað-
ur bílaframleiðenda að smíða sem
hraðskreiðasta bíla. Talið er, að
harðinn aukist að meðaltali um 1,5
km. á klukkustund með hverri
nýrri gerð bíla.
Nú er það svo, að hraðinn verð-
ur að miðast við ástand veganna,
en vegir á íslandi eru ekki sam-
bærilegir við vegi í öðrum löndum.
Á íslenzkum vegum verður því að
takmarka hraða bílanna mjög, en
það vill oft gleymast, og því fer
sem fer.
Margir bílstjórar halda að öllu
sé óhætt þótt þeir aki hratt, því
að þeir geti alltaf gripið til heml-
anna. En þetta er misskilningur.
Öryggi hemlanna stendur ekki í
neinu hlutfalli við það afl, sem
þær eiga að stöðva. Þess vegna
bila hemlur þegar mest á reynir,
og yfirleitt eru þær alltaf viðsjál-
ar.
Ef ekið er með 150 km hraða, fer
ef menn kunna tök á stílnum. —
Ýmsir hafa reynt að sjóða saman
einhvern ljóðastíl úr bragleysu og
braglist; þetta minnir oft grætilega
mikið á þau furðuverk sem voru
gerð úr steinsteypu og áttu að vera
í torfbæastíl. Slík hús þykja ekki
fögur, því síður hentug, og við
ættum ekki að fara með ljóðlist
okkar út í þess konar endileysu.
Við eigum rótgróna braglist, sem
alltaf getur endurnýjað sig án þess
að missa líf og svip. Þess vegna
eigum við ekki að taka upp neina
skopstælingu af ljóði og lausu máli,
heldur lofa hverju að þróast fyrir
bíllinn að minnsta kositi 100 metra
áður en hemlarnir ná valdi á hrað-
anum, enda þótt þær sé í fullu lagi,
og mikið lengra ef hemlumar eru
lélegar. Þar er hættan á árekstri.
Sé ekið með 45—60 km. hraða, fer
bíllinn 45—80 fet áður en heml-
urnar ná valdi á hraðanum. Þessar
tölur eru þó miðaðar við það, að
vegurinn sé ágætur, en á slæmum
vegi og ef til vill með slæmum
hemlum, má gera ráð fyrir að bíll-
inn fari helmingi lengri leið áður
en unnt er að stöðva hann. Sé veg-
ur blautur eða háll, verður að gera
ráð fyrir enn lengri leið.
í öllum löndum er það sama sag-
an, að bílstjórar gæta þess ekki að
draga hæfilega úr hraða á vondum
vegum, eða þegar færi er viðsjált.
Þá er líka hættan mest, þegar aka
á fram úr öðrum bílum og auka þar
með ferðina að miklum mun. í
myrkri og þoku gæta bílstjórar
þess ekki sem skyldi, að þeir verða
að geta stöðvað bílinn á þeim veg-
arspotta sem þeir sjá fram undan
sig; þá styður hvað annað. Það
hefur komið fram mikið af falleg-
um skáldskap í hinum óbundnu
ljóðum ungu skáldanna; en þar
með er ekki allur vandinn leystur.
Og nú eru rímur og stökur að vinna
sér hylli á ný — en því fylgja harð-
ari kröfur en tíðkast hafa: brag-
þraut er ekki sama og braglist;
form er ekki endilega skáldskapur.
En formfegurð og orðlist í sam-
ræmi við hugmyndir — bað er
skáldskapur.
SkrifaS 7. jónf 1957
iveinbjora Ueateinss«uk
sér. Það ætti að vera ófrávíkjan-
leg öryggiskrafa.
Margir bílstjórar vanmeta þá
hættu, sem stafar af hálku eða
sleipurn vegum. En þá á ekki að
fara fram úr öðrum bílum, og ekki
aka mjög nærri þeim bíl, sem á
undan er.
Menn verða að minnast þess að
mikla orku þarf til þess að knýa
bíl áfram, og þeim mun meiri orku
sem hraðar er ekið. Þessa orku eiga
bílstjórar að hafa á valdi sínu,
þannig að þeir ráði alltaí við hana.
Ef ekið er með 150 km. hraða, þá er
sú orka sem þar er að verki, 350
fet-tonn. En fet-tonn er sú orka,
sem þarf til þess að lyfta einu tonni
um eitt fet. Þetta er 16 sinnum
meiri orka heldur en þarf til þess
að aka á 40 km. ferð. Það þarf
því 16 sinnum meiri kraft til þess
að vega á móti henni. Ætli menn
þá að stöðva bílinn snögglega, er
hemlunum ofboðið, þær bila og ó-
happið dynur yfir. Setjum svo, að
bíll sé á 150 km. ferð og bílstjór-
inn sjái fram undan sér í 400 metra
fjarlægð einhvern farartálma,
sem ekki er hægt að komast fram
hjá. Hann grípur þá til hemlanna,
en vegna þess hve orkan er mikil,
tekst honum ekki að stöðva bílinn
á þessari vegarlengd. Hann rekst
á farartlámann með 65 km hraða,
en það samsvarar því að orkan sé
þá enn 150 fet-tonn. Áreksturinn
verður svo harður, að bíllinn mol-
ast og bílstjórinn má þakka fyrir
ef hann kemst lífs af.
Hér er gert ráð fyrir því að
farartálminn sé kyr. En þegar
tveir bílar rekast á, verður orkan
tvöföld, en árekstursþunginn marg-
faldur. Það er því ekki undarlegt
þótt bílar, sem lenda í árekstri, sé
illa útlítandi, enda þótt þeir hafi
farið með hægari ferð en hér er
við miðað.
Aðaltjónið af árekstrum er þó
Framh. á síðustu síðu.