Lesbók Morgunblaðsins - 30.06.1957, Blaðsíða 2
358
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Cayugavatns, er íþaka. Ekki er
það stór bær, en í útjaðri hans er
Cornellháskólinn, ein af merkustu
menntastofnunum í Bandaríkjun-
um, en þó einkum fyrir okkur Is-
lendinga, og það var ein af stofn-
unum háskólans, sem dró mig til
þessarar pílagrímsferðar. Þarna er
sem sé eitthvert stærsta og vand-
aðasta safn íslenzkra bóka utan ís-
lands, Fiskesafnið, kennt við stofn-
andann, Willard Fiske.
íþaka er reyndar nokkuð úr leið
flestra íslendinga, sem ferðast um
Bandaríkin. Þó er þangað ekki
nema dagleið í bifreið frá New
York og Boston, og þykir það ekki
mikil vegalengd þar í landi.
Eg steig út úr langferðabílnum
í myrkri, klukkan ellefu um kvöld-
ið, og þá var þar fyrir gamall fé-
lagi minn og skólabróðir, Jóhann
Hannesson magister, bókavörður
við Fiskesafnið og kennari við
enskudeild Cornellháskóla. Hann
ók mér nokkurn spöl upp allbratt-
ar brekkur, og innan skamms var
eg seztur að kaffidrykkju í Brekku-
koti hjá þeim hjónunum, Jóhanni
og frú Winston. Það var mjög nota-
legt eftir langa ferð.
Næsti morgunn rann upp bjart-
ur og fagur, og við héldum niður
brekkumar aftur til háskólahverf-
isins, sem er á fögrum stað í flos-
grænum fífilbrekkum ofan við bæ-
inn, næstum alveg eins og íslenzk-
um túnbrekkum, og þaðan sér yfir
endann á Cayugavatni og suður
yfir skógi vaxna ása allt til Penn-
silvaníu.
Við gengum framhjá minnis-
merki Andrew Dickson White, sem
var fyrsti forseti Cornellháskólans,
frá 1867—1885. Áður hafði hann
verið sendiherra Bandaríkjanna í
Þýzkalandi. Comellháskóli var
stofnaður á árunum 1865—1867.
í suðvesturhomi háskólahverfis-
ins er bókasafnið, falleg bygging
með gríðarháum turni. Þangað
lá nú leiðin og eftir nokkrum göng-
um, unz við komum í horn á neðstu
hæð safnsins, þar sem Fiskesafnið
er geymt. Á þessum stað finnst ís-
lendingnum hann vera kominn
heim, þegar gengið er fram með
bókahillunum með íslenzkum
nöfnum á hverjum kili, — þögl-
um bókum, en þó talandi, fjarri
uppruna sínum, í annarri heims-
álfu. Einnig bækur eiga forlög.
Fiskesafnið mun vera annað
stærsta safn íslenzkra bóka utan ís-
lands og er auk þess sérstaklega
fullkomið að því er snertir bækur,
sem ritaðar hafa verið erlendis um
íslenzk efni.
Stofnandi safnsins, Daniel Will-
ard Fiske, er íslendingum kunnur,
enda hefur nokkuð verið um
hann ritað hérlendis að vonum.
Þó varlega vísunum mínum
Eg vogi að nafninu hans,
Sem langframa vinsældir vann sér
Míns vinfasta, minnuga lands:
1 íslenzkri örbirgð, úr ljóði
Á ástfólghu gröfunum vér
Oft hlóðum þó merki til minja —
Það marmari og gull okkar er.
Og leiddur er Fiske, ekki liðinn,
In lokaða gröf hans er tóm. —
Frá moldum hans minningin kallar
Um mannheim í lifandi róm:
„Rís velviljans öld yfir veröld,
Með vinfengi brúa þú höf.
Fram nýár og ljós yfir löndin
Með ljóð kring um vöggu og gröf.“
Því bróðernis-bönd okkar sögu
Hann bundu við gjörvalla þjóð,
Og tungumál voru ’onum tengdir,
Sem táknuðu samerfða blóð.
Það ættarmark var honum auðþekt
Á alt sem hans kynflokk dró. —
Svo grynti ’ann þann f jörð milli frænda
Sem fávit og þjóðhroki gróí.
Hann var Bandaríkjamaður, fædd-
ur 11. nóvember 1831 í New York
ríki. Á unga aldrei fékk hann á-
huga á norrænum málum og bók-
menntum og stundaði þau fræði
í Kaupmannahöfn og Uppsölum
ungur að aldri, 1849—1852. Kynnt-
ist hann þá íslendingum í Kaup-
mannahöfn og lét málefni Islands
jafnan til sín taka. Hann varð
prófessor og bókavörður við Corn-
ellháskólann 1868, en til íslands
kom hann ekki fyrr en í júlímán-
uði 1879. Ferðaðist hann þá mikið
um landið, en fór aftur 18. október
um haustið. Þó að dvöl hans yrði
ekki lengri, markaði hún töluverð
spor hér. Má meðal annars nefna
stuðning hans við bókasafn
Latínuskólans, en hús safnsins var
nefnt íþaka eftir heimaborg hans,
Hann mat ekki miljónir einar —
Hann miðaði auðlegð hjá þjóð
Við landeign í hugsjóna heimi
Og hluttak í íþrótta sjóð’ —
Og var um þann ættingjann annast,
Sem yzt hafði og fjarlægast þrengst,
En haldið við sálarlífs sumri
Um sólhvörfin döprust og lengst.
Þó enn ríki harðbýli í heimi,
Og hlutfallið á því sé bygt:
Sé brynja undir veizlu-stakk vorum,
Er vinaboð sviklaust og trygt!
Samt vakna þær framtíðarvonir,
Er vinirnir minnast á hann,
Að penninn hjá sanngirni sætti
Um sakir, er illskiftnin vann.
Og þökk sé þeim öðling og ástvin
Vors afskekta, vanrækta lands!
Ver nýárs-ósk, ljóð mitt, til lukku
1 lífsstarfi kærasta hans. —
Hvert nýár úr gröf sinni gefur
Hann gjafir, jafn mildur sem frjáls,
Sig hópa um ’ann vestrænir hugir
Og hljómar ins íslenzka máls.
Dr. D. W. FISKE
Eftirmæli eftir Stephan G. Stephansson
i