Lesbók Morgunblaðsins - 17.08.1957, Blaðsíða 8
411
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
auös og metorða og guldu með lífi
línu að vera tákn gerspillts stjórnar-
fars. Og lágt hafa þeir lagzt sem réðu
hér húsum á dögum byltingarinnar;
hér eru sem sé dyrnar að vistarveru
Marie Antoiniette — og þær eru áber-
andi lágar. Dyrnar voru lækkaðar fyr-
ir komu drottningar til þess að hún
þyrfti að beygja sig þegar hún gengi
inn. heir gáfu sér tíma til að standa
í þess konar stússi í allri önn bylting-
arinnar, forkólfarnir hér. Hér er svo
blaðið úr fallöxinni, boltað í vegginn,
og fóikið þuklar það með áfergju,
sennilega til að geta sagzt hafa komið
við það, undarleg tilhneiging það. Og
mannkertið, leiðsögumaðurinn, bregð-
ur enn á glens. Þá höfum við ekki
skap í okkur til að elta hann lengur
og hverfum fram í fordyrið með við-
komu í herbergi Marie Antoiniette, og
þegar við gluggum í póstkortin sem
eru á boðstólum, rekumst við á nokk-
uð sem stingur undarlega í stúf við
kynni okkar af franskri menningu fyrr
og síðar: Það er engu likara en hér
eimi enn eftir af sadismanum sem
brýtur af sér bönd í byltingum og
styrjöldum og ríkti óbeizlaður í þessu
húsi um skeið. Þarna er póstkort með
ljósprentaðri teikningu af lífláti drottn-
ingar; böðullinn veifar höfðinu til
múgsins, en aðstoðarmenn sjást bera
höfuðlausan líkamann á brott. Svona
nokkuð kunnum við ekki að meta og
yfirgefum staðinn,
Við fáum okkur bjórglas á Rue
Royale, þaðan sem sést yfir eitt feg-
ursta torg heimsins, Place de la Con-
corde, þar sem fallöxin stóð áður, en
obeleskinn stendur nú, 34 alda gam-
all frá rústum Þebu, og ber við Palais
Bourbon. Gömul og mædd kona, sem
örlögin hafa selt undir miskunnsemi
meðborgaranna, kemur að veitinga-
staðnum; bljúg og skjálfhent tekur hún
upp fiðlu og byrjar að leika og leikur
falskt; kannski vegna þess, að hún er
hrædd við að verða flæmd burtu. Og
auðvitað eru elskendur hér* á næstu
grösum, haldast í hendur, lúta hvort
að öðru og horfast þögul í augu. Skynja
ekkert í veröldinni nema augu hvers
annars og hún fer grönnum fingrum
um varir hans, en hann er óvirkur
þessa stundina; sóltjaldið yfir okkur
dumbrautt og bjórinn og koníakið lýs-
ir eins og gull í sólarljósinu og gamla
konan leikur fyrir okkur á fiðluna
sina.
En heyrum við ekki aðra hljóma
neðan frá Place de la Concorda,
trumbuslátt sem yfirgnæfir eins og
brimgnýr viðkvæma tóna gömlu kon-
unnar og óstýrilátur múgur á iði á
torginu; á aftökupallinum sér á snoð-
að höfuð fagurrar konu, sem lyftir nú
óvirtu höfði’sínu síðasta sinn og horfir
hnarreist og stollt yfir múginn til hofs
Badaleine fyrir enda Rue Royale, en
múgurinn sem konungsveldið hefur átt
stærstan þátt í að skrílmenna, hrópar
á blóð konunnar. Og Marie Antoinette,
saklaust fórnarlamb réttlátrar bylting-
ar, móðir barna og drottning Frakk-
lands, krýpur á kné — og lýtur örlög-
um sínum og böðli.
120 franca, merci monsieur, merci,
og pjáturdisknum er hvolft til merkis
um að borðið sé greitt, en gamla kon-
an leggur frá sér fiðluna og gengur
um með blikklok, bærir varirnar en
segir ekkert, hún ber úr býtum nokkra
franka, þakkar með einu iagi, burðast
svo við að brosa til fólksms um leið
og hún gengur burt, en enginn lítur
við henni, nema kannski við af því
að við erum útlendingar og svona hlut-
um óvanir, en einn gesturinn sýnir
okkur mannslund sína og hrópar á
eftir henni tjut — tjut — tjut, af því
að hún hefur leikið falskt. — Mann-
eskjan á það til að sýna mikilleik sinn
svona óvænt á ólíklegustu stöðum og
við ólíkustu tækifæri.
Hotel .des Invalides er vegleg bygg-
ing, nú stríðsminjasafn Frakka að meg-
inhluta, að nokkru enn hæli bæklaðra
uppgjafarhermanna, gamlar fallbyssur
í garði og porti og á botni kapellunnar
hvílir Napóleon.
Inn í þetta hús göngum við nú og
kaupum okkur inn á Napóleonssafnið.
Og hér stöndum við frammi fyrir
stríðsrúminu hans, óbrotnu járnrúmi,
frakki sem hann átti liggur á því, pakk-
aður í plast og hefur látið mjög á sjá
fyrir tönn tímans, sömuleiðis hattur-
inn hans, ósjálegir hlutir og enginn
glæsibragur á þeim lengur. Við glugg-
um smávegis í góssið hans, en skulum
ekki eyða miklum tíma hér. Göngum
nú yfir portið í áttina til kapellunnar
og virðum fyrir okkur í leiðinni minj-
ar þeirra svokölluðu hernaðargloríu
Frakka, sem mjög er haldið að gest-
um í pésum og leiðarvísum. sem hér
eru til sölu. Þetta eru gamlar 'fall-
byssur, augsýnilega smíðaðar með sig-
ur í huga, útflúraðar með miklum hag-
leik og ærinni vinnu, en meginið af
framleiðslunni liggur samt i jörð hér
og hvar i Asíu og Evrópu ásamt nokkr-
um hundruðum þúsunda franskra
beinagrinda, en glorían blívur. Og hér
gapir svo við okkur ein eldvarpa, gam-
alt og afkastamikið morðtól, sem ein-
hvernveginn hefur tekizt að drasla
heim á stóra flóttanum sem gerði að
engu alla sigrana — og hér gapir svart
gin hennar við okkur; við hreytum í
það hratinu úr berjunum og látum okk-
ur fátt um.finnast.
Liggur þá ekki næst fyrir að líta á
kistu Napóleons á botni kapellunnar,
stór skál í marmaragólfið, rið í kring
og sér niður á kistubáknið, völundar-
smíð mikla úr rauðbrúnum finnskum
marmara, vængjaðar gyðjur í kring,
kannski englar, og stafar ævintýralegu
fjólubláu ljósi niður á kistuna frá há-
um myndskreyttum rúðum kapell-
unnar.
Vitundin um jarðneskar leyfar Napo-
leons Bonaparta í kistunni, lætur hjarta
okkar ósnortið, en þetta snilldarverk
arkitektsins Visconti fær hjartað til að
slá hraðar, og jafnframt sannfærumst
við um mátt gloríunnar. t marmara-
gólfið umhverfis kistuna eru greypt
nöfn þeirra stórbokka sem Napoleon
braut undir sig í nafni byltingartón-
anna — og hann fór víða, en hins er
hvergi getið, hversu tilgangslaust þetta
flan var, eins og raunar allar árásar-
styrjaldir. Tugþúsundir franskra her-