Lesbók Morgunblaðsins - 17.08.1957, Blaðsíða 12
418
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Corning-glerverksmiðjurnar.
segja; lítið greindi það frá öðrum
gleriðnaðarfyrirtækjum — einna
helzt, að það sýndi vaxandi áhuga
á að finna nýjar leiðir til þess að
framleiða litað gler. Árið 1877 kom
upp vandamál í sambandi við
framleiðslu litaðs glers í merkja-
ljós við járnbrautir. Corningfyrir-
tækið fann lausnina með aðstoð
vísindamanna. Þetta var í fyrsta
skipti, að því er vitað er, að gler-
iðnaðarfyrirtæki leitaði aðstoðar
vísindanna, og var upphaf langrar
þróimarsögu glersins.
Árið 1879 var merkisár í sögu
glersins: Corningfyrirtækið bjó til
ljósaperuna í fyrsta glóðalampa
Edisons. Næstu 30 ár var farið að
nota gler í bökunarofna, rannsókn-
arstofur og til framleiðslu lyfja;
eldfast gler; sjónaukar o.m.fl.
Við tilkomu véla og með breytt-
um framleiðsluaðferðum jókst nyt-
semi glersins og framleiðsla þess
varð fjölþættari. Augljóst dæmi er
raflampaiðnaðurinn. Kringum 1900
var gas ennþá notað til ljósa víðast
hvar í borgum. Til sveita var not-
uð ljósolía, enda þótt Edisonlamp-
inn hafi verið fundinn upp þegar
árið 1879. Perurnar, sem notaðar
voru í lampana kringum 1900, voru
blásnar út af sérstökum glerblás-
urum. Þegar rafmagnsnotkun tók
að færast í vöxt á fyrra hluta 20.
aldar, varð eftirspurn eftir ljósa-
perum langtum meiri en svo, að
henni yrði fullnægt með þessum
framleiðsluaðferðum. En kringum
1916 urðu miklar breytingar á að-
ferðunum við framleiðslu Ijósa-
pera.
Það, sem olli hvað mestum breyt-
ingum við framleiðslu margra
volta og ódýrra ljósapera í glóða-
lampann, var notkun h'inna dæma-
lausu „borðavéla“ (1926). Þessar
vélar framleiða nú 1,000 ljósaperur
á mínútu — þ.e.a.s. meira en tveir
útlærðir glerblásarar gátu afkastað
á átta stunda vinnudegi.
Örvandi áhrif á tækni
í þessu stutta yfirliti er ógjörn-
ingur að lýsa jafnvel lítillega þró-
ixn annarra tegunda glers, eins og
t.d. 96% kísilglers, sem má hita, þar
til það er rauðglóandi og stinga
síðan ofan í ískalt vatn, án þess að
það brotni; hinna mörgu tegunda
sjónglerja o.fI. Enda þótt Corning-
fyrirtækið geti framleitt yfir um
50,000 tegundir glers, er rannsókn-
um þess haldið óslitið áfram, og sí-
fellt kemur í ljós nýtt notagildi
glers, nýjar tegundir glers og nýjar
aðferðir til þess að búa það til.
Glerið hefur á margvíslegan og
merkilegan hátt haft örvandi áhrif
á þróun nútímavísinda og tækni.
Það gegnir mikilvægu hlut-
verki í öllum ransóknarstofum. —•
Læknavísindunum væri það áreið-
anlega fjötur um fót, ef þau hefðu
ekki glerið í þjónustu sinni.
Samgöngur í svo að segja öllum
nútímamyndum eru háðar gleriðn-
aðinum, sem hefur lagt drjúgan
skerf til vaxtar og framdráttar öll-
um rafmagnsiðnaði. Ánægjan, sem
við verðum aðnjótandi með því
einu að snúa takkanum á útvarps-
eða sjónvarpstæki — síminn, rit-
síminn, radarinn og margar aðrar
nytsamar uppfinningar — ekkert
af þessu hefði verið hægt að veita
okkur, ef ekki væri til gler, sem
þolir mikla orku og hátíðniraf-
spennu.
Hvergi er fjölbreytni glersins
auðsærri en á heimilum. — Glös
voru fyrstu eldhúsáhöldin, sem bú-
in voru til úr gleri, en nú er glerið
ómissandi í allskonar áhöld, sem
notuð eru við matartilbúning og
Gler í þjonustu vísinda.