Lesbók Morgunblaðsins - 01.09.1957, Qupperneq 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
429
rofhnausum, þar sem grafið hefir
verið allt í kring um þau Og þau
eru að hverfa inn á milli nýu hús-
anna. Sum standa þar sem götur
eiga að vera, og verða því að víkja
fyrr eða seinna.
Hér koma heimarnir: Glaðheim-
ar, Ljósheimar, Álfheimar, Goð-
heimar, Sólheimar o. s. frv., því
að svo heita hinar nýu götur.
Hjá Goðheimum stendur lág-
reistur bær og skagar austasta hús-
ið fram í götuna. Þarna eru þrjú
stafnþil fram að hlaði, en vestast
er lítið steinhús. Þetta var einu
sinni „landnámsjörð“, þennan bæ
reistu frumbýlingar í Langholti og
kölluðu Litla Hvamm. „Jörðin“ er
farin, hún hefir verið brytjuð nið-
ur í byggingarlóðir og bærinn er
að hverfa inn á milli stórhýsa.
Þessi bær hlýtur að eiga sína
sögu, hugsa eg og kný útihurð.
Ung og geðþekk kona kemur til
dyra.
„Eg er kominn til að fræðast um
hvenær þessi bær var reistur og
hver það gerði“ sagði eg formála-
laust líkt og blaðamanna er sið-
ur.
„Því miður get eg víst ekki gefið
fullnægjandi upplýsingar“, svaraði
hún, „eg hefi ekki átt hér heima
nema í sjö ár. En þú skalt fara
hérna í Vesturbæinn og hitta Ingi-
mund Hallgrímsson, hann reisti
bæinn og getur frætt þig um allt
honum viðvíkjandi."
„Eg kom vegna þess að mér sýn-
ist sem sögu þessa bæar sé senn
lokið“, sagði eg eins og til skýr-
ingar á framhleypninni.
„Já, nú er af sem áður var. Hér
var viðkunnanlegt og fagurt áður
en fór að þrengja að“ Og það er
eins og dreymandi svipur komi í
augu hennar þegar hún bugsar um
liðna tímann á þessum slóðum, þar
sem náttúrufegurðin er nú að
hverfa fyrir aðsópsmiklu athafna-
lífi þéttbýlisins.
Eg kveð og geng að Vesturbæn-
um. Þar hitti eg Ingimund, at-
hafnamann, sem ellin hefir nú af-
vopnað, því að hann er kominn
nokkuð á níræðisaldur, en er þó
enn glaður og ern. Hann býður mér
inn í viðkunnanlega stofu og eg
ber upp erindið.
„Blessaður vertu, það er ekkert
um þetta að segja,“ sagði hann. „En
við getum byrjað á því, að eg kom
hingað til Reykjavíkur fyrir 55 ár-
um frá Brekku í Biskupstungum.
Annars er eg fæddur Reykvíking-
ur, fæddist í Sauðagerði, en fluttist
tveggja ára gamall til tengdaföður
míns að Tjörn í Biskupstungum.
Jæja, hann var nú ekki tengdafað-
ir minn þá að vísu, en eg hefi ver-
ið tvígiftur um ævina og konurnar
mínar voru dætur bóndans á Tjörn,
systur. Já, svo var eg í Reykjavík
í sautján ár. Þá var fyrra stríðinu
að ljúka og stríðstímarnir höfðu
verið erfiðir. Þá átti að hækka
húsaleiguna hjá mér, en eg treysti
mér ekki til þess að borga meira
en eg hafði gert, og fór að hugsa
um hvort eg gæti ekki komið þaki
yfir mig. Þá vildi svo til, að Sumar-
liði Grímsson frá Brekku, bræðr-
ungur minn, fluttist til bæarins,
og við afréðum að byggja í félagi.
En þá vantaði lóðina, svo okkur
kom saman um að reyna að fá land
á erfðafestu. Og svo fengum við
3,5 hektara hér í holtinu."
„Urðuð þið ekki að sækja um
byggingarleyfi?"
„Ekki bar á því. Við sögðum bæ-
aryfirvöldunum að við ætluðum
okkur að byggja á erfðafestuland-
inu, og okkur var svarað: Byggið
þið bara! Ekkert minnst á það
hvernig við ættum að byggja, né
heldur hvar á landinu húsin skyldu
standa. En það var nú svo sem
sjálfgefið. Þrír fjórðu hlutar lands-
ins voru ótræðismýri, en einn
fjórði var melur. Og á melnum
byggðum við. Við urðum að byrja
á því að ryðja akfæra braut frá
Suðurlandsvegi heim á staðinn, svo
hægt væri að koma byggingarefni
á hestvögnum þangað. Þetta gekk
sæmilega og í maí 1919 fluttumst
við í nýa bæinn, eða nyu bæina,
því að það voru tvö hús sambyggð
og aðeins skilrúm milli þeirra. En
við áttum sitt húsið hvor, og þau
voru kölluð Austurbær og Vestur-
bær og eru nú 38 ára gömul. Seinna
var reist hús austan við Austur-
bæinn og steinhús hérna vestan við
Vesturbæinn, en það var löngu síð-
ar“.
„Var nokkur byggð hér í Lang-
holti er þið fluttust hingað?“
„Ekki svo teljandi væri. Harald-
ur Jónsson prentari hafði reist sér
torfbæ, sem hann nefndi Langholt
og stóð hann þar sem nú er húsið
Lyngholt við Holtaveg. Annar torf-
bær var í Laugarásnum. Báðir
þessir bæir höfðu verið reistir 1918.
Inn við Elliðaárvoginn stóð Klepps-
bærinn gamli sem Þorbjörn í Ár-
túnum hafði reist meðan hann bjó
þar. En nú var bærinn í eyði. Þetta
var öll byggðin, hvergi svo mikið
sem skúr og engar götur né troðn-
ingar. Margir drógu því dár að
þeirri heimsku okkar að setjast að
í þessu eyðiholti, langt frá bæn-
um, en bættu við, að eini kostur-
inn væri sá, að skammt væri í
Kleppsspítala. Gáfu þeir þannig í
skyn, að við mundum ekki vera
með réttu ráði. Næsta býlið, sem
kom hér, reisti Helgi Magnússon
kaupmaður og nefndi Syðra Lang-
holt. Það gat verið til aðgrein-
ingar frá Langholti Haraldar
prentara, en ég hygg að Helgi hafi
látið býlið heita eftir Syðra Lang-
holti í Árnessýslu, því að hann var
þaðan ættaður. Þarna hefir kúabú
Kleppsspítala verið nú um langt -
skeið.“
„Hvað kostuðu bæirnir ykkar?“
„Við byggðum þá sjálíir, en ef