Lesbók Morgunblaðsins - 15.09.1957, Síða 11

LESBOK MORGUNBLAÐSINS
463
ingar þær, sem aflað verður á þessu
jarðeðlisfræðaári, eru ómetanlegar.
Þær verða hagnýttar þegar fram í
sækir og munu hafa áhrif á líf allra
þjóða.
Við erum ekki einu vísinda-
mennirnir sem höfum vetursetu á
Suðurskautslandinu, en ástæðan
til þess að við settum stöð á sjálf-
um pólnum er sú, að Bandaríkja-
menn einir áttu nauðsynleg skip,
flugvélar og menn með þekkingu
á því hvernig sigrast verður á erf-
iðleikum veðráttunnar þar. Eg hefi
þegar dvalizt þrjá vetur og níu
sumur á Suðurskautslandinu, og í
vor hefi eg eytt hér fimmta hlut-
anum af fullorðinsárum mínum.
Nú er allt breytt frá því sem áður
var. Það er draumi líkast að hafa
hér heitt vatn, upphituð salerni,
steypuböð, þvottavélar og jafnvel
sólarljóss-lampa. Áður vorum við
vikum saman í sömu fötunum og
gátum aldrei fengið okkur bað.
Það er líka aðdáunarvert, að við
skulum stundum geta talað við
ástvini okkar í Bandaríkjunum.
Þegar hlustunarskilyrði eru góð,
geta „amatörar" útvegað okkur
beint samband við síma okkar
heima. Einu sinni ætlaði maður,
sem var nýkominn hingað að fá
samband heim til sín og láta vita
að ferðalagið hefði gengið að ósk-
um. Sá sem útvegaði honum sam-
band hafði farið símavilt. Karl-
mannsrödd svaraði í símann, en
þegar félagi okkar bað um að fá
að tala við konuna sína, þá lagði
maðurinn heyrnartólið á hispurs-
laust. Hann hefir sízt grunað, að
hann hefði verið vakinn upp um
miðja nótt með símtali við Suður-
pólinn!
Á BÆKISTÖÐINNI
ER AÐEINS EIN ÁTT
Hásléttan mikla hérna, sem er
9200 fet yfir sjávarmál og álíka
stór og Bandaríkin, er þakin snjó
og jökli, mörg þúsund fet á dýpt.
Undir okkur geta verið fjöll og
dalir; við vitum það ekki. Eitt af
verkum okkar verður því að gera
margar sprengingar í jöklinum.
Endurkast bergmálsins af spreng-
ingunum mun gefa okkur hug-
mynd um hvernig landslagið er
undir jöklinum.
Hjá okkur er ekki til nema ein
átt — norður. En til hægðarauka
höfum við búið okkur til áttir.
Norður er 0 lengdargráða og stefnir
á Greenvich í Englandi; suður er
180 lengdargráða, hádegisbaugur-
inn, sem stefnir á Litlu Ameríku;
austur er 90 lengdargráða og stefn-
ir á Indland, en vestur er í stefn-
una á Chicago.
RANNSÓKNIR Á JÖKLINUM
Margir rannsóknarmenn og vís-
indamenn hafa fengizt við að gizka
á hve þykkur sé sá jökull, er við
stöndum á. Niðurstaðan er mjög
misjöfn, en sé meðaltal tekið, þá
ætti að vera hér svo mikill ís, að
ef hann bráðnaði, þá mundi yfir-
borð hafanna hækka um 40 fet —
nægilega til þess að menn yrði að
fara á bátum um götur Lundúna,
og ferðamenn mundu verða inni-
króaðir í Lincoln-minnismerkinu í
Washington.
í vetur ætlum við að grafa 100
feta djúpa gröf niður í jökulinn.
Með því að taka sýnishorn úr jökl-
inum á mismunandi dýpi, vonumst
við til að ná í freðnar líf-öreindir,
sem geta gefið ýmsar upplýsingar
um seinustu aldirnar. Finnum við
þar gerla eða frjó, sem vindar hafa
borið hingað, til dæmis frá Ástra-
líu, þá getum við komizt að því
hvort vindáttin hefir verið hin
sama og nú fyrir mörgum öldum.
Það getur líka verið að við verðum
svo heppnir að rekast á gosösku úr
Krakatau, eldfjallinu sem sprakk
í loft upp fyrir 74 árum og dreifði
ösku víðs vegar um heim. Ef við
finnum gosösku úr Krakatau, þá
höfum við þar tímaákvörðun og
getum reiknað eftir því hve mikið
hefir hlaðizt á jökulinn árlega síð-
an. Jöklafræðingurinn okkar segir
að jöklar hafi fróðlega sögu að
segja.
HVAR ER PÓLLINN?
Dick Rowers hefir nú verið á
þönum vikum saman eftir suður-
pólnum og tekið sólarhæðina hvað
eftir annað. Staðurinn er merkt-
ur. Einu sinni var hann 4000 fet
frá bækistöðinni, en nú er hann
1200 fet frá henni og á 132. lengd-
argráðu. Við vitum að það er ekki
nákvæmlega þar sem suðurpóll-
inn er, en eins nærri honum og
hægt er að komast með mæling-
um eftir sólarhæð. í vetur getum
við farið nær um þetta, því að þá
höfum við stjörnurnar að fara eft-
ir. Þó getur þess orðið nokkuð
langt að bíða, að við getum rekið
niður merkisstöng og sagt: „Hér
er suðurpóllinn!"
Annars eru þrír pólar hérna:
j afnvægispóllinn, j arðmöndulpóll-
inn og landfræðilegi póllinn. Allt
sem skeður á jörðinni og umhverfis
hana hefir áhrif á jafnvægi henn-
ar: mikil snjókoma í Kanada, mis-
munandi loftþrýstingur, milljónir
smálesta af aur, sem stórfljótin
Mississippi og Níl bera til sjávar.
Hlykkjótta línan sýnir hvernig Jafn-
vægispóllinn heflr verið á flökti siðast-
liðin þrjú ár.