Lesbók Morgunblaðsins - 22.09.1957, Qupperneq 11

LESBÓiC MORGUTOLAÐSINS
479
Hrafn:
BUK SKÓCARINS
í NÓTT sá ég blik skógarins í fyrsta
sinn. Ef til vill kunna einhverjir les-
endur að spyrja: við hvað maður eigi
með orðinu blik. En þá er því til að
svara, að ég á hér við áru skógarins,
eða anda skógarins eða sál skógarins;
með öðrum orðum: andlegan heim
hans = eilífðarskóginn. Einhver kann
þá enn að spyrja: „Er þá blik og ára
og sál og andi eitt og ið sama, eða eru
þetta allt hugmyndir, sem ekki eiga
sér stað í veruleikanum?"
Ég læt því ósvarað, enda ósegjan-
legt. Þar verður hver og einn að hafa
sínar eigin skoðanir eða hugmyndir.
En í nótt sá ég blik skógarins í fyrsta
sinni. Júlínótt. I fjögur sumur hef ég
beðið eftir þessu. í fjögur sumur hef
ég vænzt þessarar náðar og beðið heitt
og innilega. Og nú í nótt veittist mér
náðin. Ég sá blik skógarins. Ég sá áru
hans. Ég sá sál hans. Ég sá andlegan
heim hans. Ég sá eilífðarskóginn. Og
ég er óumræðanlega þakklátur. Ég er
óumræðanlega þakklátur höfundi lífs-
ins, þessum ósýnilega anda, er fyllir
allt lífi og formi. Óendanlegu lífi og
óendanlegu formi með óendanlegri fjöl-
breyttni og ótæmandi fegurð og full-
komnunarfyrirheitum.
Eg ætla að reyna að lýsa bliki skóg-
arins. En ég get ekki gert það svo öll-
um líki og þaðan af síður svo allir
skilji. En ég ætla að reyna samt, ef
einhver kann að hafa af því gagn eða
gaman. En ég get það ekki öðruvísi en
í líkingum. En krefjist ekki of mikils
af mér. Ósýnilegum heimi er ekki unnt
að lýsa: „Enginn gerir svo öllum líki,
og ekki guð í himnaríki — — — Að
geðjast öllum er guði um megn — þá
einn vill sólskin vill annar regn". Það
er því gott að guð er ósýnilegur.
Enginn maður er lítilmótlegur í aug-
um lífgjafans og engin lifandi vera, jurt
eða dýr, er lítilmótleg, hvort sem sýni-
legt er auga mannsins eða ekki. En
skyn vort er takmarkað og einungis
miðað við sýnilegan heim, rúm og
tíma. Og það er önnur veröld í okkar
heimi og undarlega samofin og sam-
slungin sýnilega heiminum, en hefur
hvorki „rúm eða tíma“. Og er það sá
andlegi heimur er vér hvorki sjáum
né skiljum.
Vér köllum allt það raunverulegt
sem er efniskennt og vér sjáum og get-
um greint, eða skiljum. En vér skiljum
ekki hugsunina, eða vitum hvernig
hún verður til, fyrr en hún er orðin að
formi. Af því er skiljanlegt að hugsun
þarf fyrir öllu formi. Teikningu þarf
til. Einhver verður að hafa hugsað
það áður.
Vér vitum að allt sem lifir krefst
ákveðins rúms handa sjálfu sér. Ekki
einungis menn og skepnur, heldur
einnig jurtir og ský. Skýin eru reikult
efni jarðar og þau eru æfinlega hlu'u
af landslaginu. Vér getum ekki neitað
því, að þessi krafa, eða hvað maður á
að kalla það, um ákveðið rúm í efn-
inu, er grundvallarskilyrði lífsins og
um leið frumsönnun tilverunnar.
Fjallinu, trénu, jurtinni og blóminu
er búinn staður í umhverfi sínu. Nú
beinist athygli vor til þessara fyrir-
bæra. Og orsökin er einmitt sú, að
lögun þeirra og form orka á fegurðar-
skyn vort. Þá virðist oss sem hlutur-
inn losni úr tengslum við umhverfi
sitt, og vér skynjum þær verkanir, sem
hann sendir frá sér. —Hrifning vor er
mikil yfir þvílíku samræmi náttúrunn-
ar og vér nemum staðar og störum
djúpt snortin á eðlisbundinn og form-
lega háttbundinn samleik lita og ljóss.
Vér lítum að jafnaði ekki sömu aug-
um á listaverk skaparans eða móður
náttúru og vér lítum á listaverk
mannanna, en það ættum vér að gera.
1 sérhverju listaverki er fólgin yfirlýs-
ing skapara þess, og þvílíkt verk verð-
ur ávallt þungamiþja og brennipunkt-
ur umhverfis síns.
Vér lifum í tíma og rúmi og þekk-
ing vor takmarkast af hvortveggja.
Vér höfum tímann að mælikvarða i
rúminu, en skiljum þó hvorugt nema
að því leyti sem oss dreymir fyrir
daglátum. „Lítið sjáum aftur en ekki
fram, skyggir Skuld fyrir sjón“, segir
skáldið. En sköpunarafl vort saman-
stendur -- °nvu
öðru.
Efnisheimuriun er lanvauur og naö-
ur endalausri hringferð og umbreyt-
ingum. Allt sýnilegt efni er írumagna-
kvika, sem í raun réttri er ekki til,
enda þótt það hljómi ankannalega.
Það er ósýnilegi heimurinn einn, sem
er til.
Tíminn er aðeins mælikvarði efnis-
ins, en það er meginhlutverk rúmsins,
að leysa fegurðarskyn vort og fá oss
hlutgengi og borgararétt á sviðum
ósýnilegra undraheima.
Hvar er hann, þessi „blik“-skógur?
Hvar hann er? Það skiftir engu. Það
skiftir engu, hvar þú ert, heldur að-
eins: hvað þú aðhefst þar. Það er ekki
staðurinn sem göfgar þig, heldur þú,
sem göfgar staðinn. Og það gerir þú
aðeins með því að vinna það sem mest
er og göfugast.
Enginn er of gamall til að gróður-
setja tré. Gróðursettu tré og það vex
þótt þú deyir. Tréð heldur áfram að
vaxa um aldir þótt þú sjálfur sofnir
og deyir og þínir afkomendur allir.
Gróðursettu fagurt tré fyrir hvert
barn er þú eignast. En ef þú ert orðinn
gamall og átt engin börn, þá gróður-
settu tré allt að einu. Þú getur orðið
gamall og einmana, jafnvel innan um
gott fólk, en þú verður aldrei einmana
og gamall ef þú gróðursetur tré. Eng-
inn, hvorki karl eða kona, getur orðið
einmana eða gamall meðal vaxandi
trjáa, er hann hefur gróðursett.
Mundu að blik skógarins endist
eilíflega, og þegar þú, einstaklingur-
inn, sem gróðursettir tréð, ert farinn
brott og falinn allra sýnum, þá lifir
skógurinn áfram, og orðin, mynda-
smíðar andans, fyrnast aldrei — eini
og skáldið kvað:
„Nú lít ég héma, þar sem auðn var
endur
ódáins-skóg, sem græddu dánar hendur.
Viljinn til góðs í grónu trjánum lifir,
græðist á óskum út um fjarri lendur.
Legsteinar eyðast, hugurinn er höfnin
hlaðin gegn brotsjó, — ekki manna-
nöfnin.
Þó að hún gleymi hverjum eitt skal
eigna,
Þau geymir framtíð fegurst minja-
söfnin".
Og svo eru þarna nokkur sígræn tré,
sem ég hef gróðursett. Þau eru aðeins
fárra ára gömul, en þau eru undra-
fögur og efnileg og ég elska þau með