Lesbók Morgunblaðsins - 29.09.1957, Blaðsíða 6

490
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
sen borgarstjóri af skarið, viðvíkj-
andi Árbæ. Bar hann fram í bæar-
ráði eftirfarandi tillögu, sem var
samþykkt:
„Bæarráð ákveður að hefjast
handa um endurreisn Árbæar og
samþykkir að láta skipuleggja Ár-
bæartún og næsta nágrenni, með
það fyrir augum að friðlýsa svæð-
ið. Bæarráð ákveður að stefna að
því, að svæðið verði almennings-
garður og verði fluttar þangað
eða endurreistar þar menningar-
sögulega merkar byggingar í bæn-
um, eftir því sem við verður kom-
ið“.
í sumar var svo hafizt handa um
viðgerð á bæarhúsunum, og var
fluttur þangað sá vísir að byggð-
arsafni, er bærinn á nú þegar, og
var safn þetta opnað almenningi
á sunnudaginn var, og verður op-
ið fram eftir haustinu. Það er Lár-
us Sigurbjörnsson, skjala- og
minjavörður bæarins, sem séð
hefir um fyrirkomulag safnsins
þarna. Eru þar margir ágætir grip-
ir, en ekki eiga þeir allir heima í
Árbæ og verða því fluttir þaðan á
betri stað að sýningu lokinni. Ár-
bæarsafn á að verða með alveg sér-
stökum hætti, aðallega miðað við
þýðingu bæarins sem sveitabæar og
gististaðar fyrir ferðamenn. En um-
hverfis bæinn eiga að koma gömul
hús frá Reykjavík og í þau á að
safna viðeigandi munum.
Svo er þá komið sögu Árbæar,
að nú hefir hann fengið alveg nýtt
hlutverk, en á þó að halda sínuin
forna svip. Ekki má búast við því
að þarna verði jafn merkilegt safn
og á Bygdö í Ósló. En það verður
með svipuðu sniði og ætlunarverk
þess hið sama að breyttu breyt-
anda. En með þessu er og tryggt,
að Árbær verði framvegis uppá-
haldsstaður Reykvíkinga, eins og
hann var um eitt skeið.
Væntanlegar geimrannsóknir
Gerfihnettir
EITT af stærstu tæknilegu viðfangs-
efnum nútímans er smíði gerfi-
hnattanna. Þeir verða nú reyndir á
jarðeðlisfræðaárinu, sem hófst 1. júlí
í sumar, en lýkur ekki fyrr en í
desember 1958, og gera menn sér mikl-
ar vonir um árangur. Gerfihnettirnir
eru þó ekki nema sérstakt áhald af
ótal mörgum, sem reynd verða um all-
an heim til þess að afla nauðsynlegr-
ar þekkingar á jörðinni, gufuhvolfinu
og aðkomandi öflum, sem vér verðum
fyrir.
Upphaflega var aðeins talað um einn
gerfihnött, sem yrði á stærð við körfu-
leiks knött og ætlað var að ganga um-
hverfis jörðina í 350—1000 enskra
mílna fjarlægð. En svo var farið að
tala um 12 gerfihnetti. Seinna var
þessi tala svo lækkuð niður í 6, og
má vera að hún breytist enn. En auk
þess hafa Sovétríkin tilkynnt að þau
muni senda sína eigin gerfihnetti út
í geiminn. Ekki hefir þó verið getið
um hve margir þeir muni verða. Sovét-
stjórnin þarf ekki að hugsa neitt um
kostnaðinn af þessu, og því má vera að
Nú blasa við vegfarendum ný-
máluð stafnþil bæarins. Frá
þjóðveginum liggja fornar traðir
heim í hlað. Þær voru áður fjöl-
farnar, en munu þó verða enn fjöl-
farnari er stundir líða. Þeir sem
þangað koma til þess að skyggnast
aftur í fortíðina, mega ekki búast
við að sjá hvernig þar var umhorfs
meðan þetta var vesalt kot í eigu
Viðeyarklausturs og konungs. Allt
verður miðað við þann tíma er Ár-
bær var aftur risinn úr rústum
og þau Eyleifur og Margrét gerðu
garðinn frægan um hálfrar ald-
ar skeið. Og ef allt tekst jafn
vel um útbúnað innan húss, eins og
tekizt hefir um að fá baðstofunni
sinn gamla og hlýa svip, þá
er vel farið.
Á. Ó.
og rákettur
hún sendi á stað fleiri gerfihnetti en
Bandaríkin.
Á fundi „International Astronautical
Federation", sem haldinn var í Róma-
borg í haust, var því spáð, að æ stærri
gerfihnettir mundu koma fram á næstu
árum. Þetta getur vel verið rétt, enda
þótt það eigi langt í land að mennirn-
ir geti ferðast til tunglsins eða Marz.
Vér höfum mjög litla þekkingu á því
ástandi sem rikir 150 enskum mílum
utan við jörðina, enda þótt rákettur
hafi verið sendar svo hátt og aflað
mikilsverðra upplýsinga um geislan
sólar og geimgeisla. Og sannleikurinn
er sá, að jörðin okkar má heita lítt
könnuð. Vér vitum ákaflega lítið um
það hvernig hún er að innan, vér vit-
um lítið um efri lög gufuhvolfsins og
aðkomandi öfl.
Upphaflega hefir verið tilkynnt að
gerfihnettirnir verði að ná 18.000
enskra mílna hraða á klukkustund. En
hvernig? — um það fáum vér fátt að
vita. En 25.000 mílna hraði er talinn
nægja til þess að komist verði út fyrir
aðdráttarafl jarðar, og þannig hægt að
ferðast hnatta milli. Sé nú hægt að ná
18.000 mílna hraða, þá erum vér komn-
ir vel á veg með að geta ferðast um
geiminn. En hraðinn einn nægir þó
ekki, það þarf að leysa ótal mörg önn-
ur vandamál áður en fyrsti maðurinn
getur stigið á land á tunglinu.
Auðvitað er, að þeir sem tala opin-
berlega um að gerfihnöttur geti farið
með 18.000 mílna hraða, vita hvað þeir
eru að tala um, og eflaust styðjast þeir
þá við þá reynslu, sem fengin er með
rákettum og flugskeytum. En ekkert
einasta flugskeyti né ráketta hefir
enn náð nándar nærri svo miklum
hraða.
Rákettur verða mikið notaðar til
rannsókna á jarðeðlisfræðaárinu. Gert
er ráð fyrir að þá verði skotið á loft
200 mismunandi rákettum. Af þeim
verða 60 aðeins notaðar til þess að
mæla þrýsting, hita og þéttleika í
gufuhvolfinu. Sumar munu hafa með
sér sprengikúlur, sem þær skjóta frá
sér og síðan springa kúlurnar. Með at-
hugun á þeim tíma sem hljóðbylgj-
urnar eru að berast frá einum stað á