Lesbók Morgunblaðsins - 29.09.1957, Page 9

LESBÓK MORGUUBLAÐSINS
493
Hafkona og önnur sjávardýr á Amboina-strönd. — Úr bókinni Natural History of
Amboina (1726)
vera kona að ofan en fiskur að
neðan. Menn halda að Atergatis
hafi orðið að Afrodite með Grikkj-
um. Og svo komu Sirenurnar, sem
heilluðu sjómenn með söngvum
sínum og villtu um fyrir þeim.
----------------o----
PLINIUS eldri var fyrsti náttúru-
fræðingurinn, sem skrifaði um haf-
konur. Kom Náttúrusaga hans út í
enskri þýðingu á 17. öld og segir
þar svo:
„Það geta ekki verið neinar
skröksögur, sem fara af margýg-
unum. Menn hafa gert myndir af
þeim, svo að þær hljóta að vera
til. En líkami þeirra er al.lur
hreistraður, jafnvel þar sem konu-
mynd er á þeim. Þessi hafkona var
séð greinilega á ströndinni og
seinna er hún dó, heyrðu menn
hljóð og kveinstafi til hennar í
fjarska".
Þessi frásögn hefir fallið í góð-
an jarðveg hjá 17. aldar mönnum
í Englandi, því áð þar efaðist eng-
inn um að hafkonur væri til, enda
sáust þær iðuglega þar með strönd-
um fram, og sjómenn komu með
sögur af þeim úr öllum álfum
heims. Jafnvel landkönnuðurinn
Henry Hudson sagði þessa sögu í
ferðabók sinni, sem prentuð var í
Lundúnum 1625:
„Þetta kvöld (15. júní) varð
skipverja litið út yfir borðstokk
skipsins og sá hann þá hafkonu.
Hann kallaði á aðra til þess að þeir
gæti séð hana líka, en aðeins einn
kom. Þá var hún komin mjög nærri
skipinu og horfði á þá með sorg-
bitnu augnaráði. En í því kom alda
og færði hana í kaf. Fyrir ofan
mitti var hún eins og kona, eftir
því sem þessir menn sögðu, og álíka
á stærð. Hörund hennar var snjó-
hvítt og mikið svart hár fell niður
á bakið. Þegar hún stakk sér sýnd-
ist þeim sporðurinn vera líkastur
og á hnýsu, klofinn eins og á
makríl. Mennirnir, sem sáu hana,
heita Thomas Hilles og Robert
Rayner“.
----o----
Á 18. ÖLD kom út bók, sem nefnd-
ist Náttúrusaga Amboina, og var
eftir hollenzkan nýlenduprest,
Francois Valentijn að nafni. Þar
segir hann margar sögur af haf-
konum hjá Austur-Indíum. Fyrsti
kaflinn er um fiskana hjá Amboina
og er þar sagt ýtarlega frá ,Zee-
Menschen11 og „Zee-Wyven“ (sæ-
mönnum og sækonum) og birt
mynd af sækonu og nokkrum öðr-
um sædýrum þar á ströndinni. Sæ-
konunni er svo lýst: Hún er líkust
Sirenu og veiddist á Borneo-strönd
í Amboina umdæmi. Hún var 59
þumlungar á lengd, en eins og áll
í laginu. Hún var látin í vatnsfyllta
tunnu og lifði þar í fjóra daga og 7
klukkustundir. Hvað eftir annað
tísti í henni líkt og í mús. Ekki
vildi hún eta þótt henni væri boð-
inn smáfiskur, skelfiskur, krabbar
o. s. frv. Þegar hún var dauð, fund-
ust nokkur spörð í tunnunni líkt og
úr ketti.
Frægð Amboina sækonunnar
flaug um allan heim, og frum-
myndin af henni var gefin Georg
III. Englakonungi. En eftir því sem
á leið öldina, gerðust náttúrufræð-
ingar tortryggnari á sögurnar um
sækonur. Þær voru óteljandi, en
sumar þeirra voru sýnilega sprottn-
ar af ofsjónum ölvaðra manna, en
aðrar hreinn og beinn uppspuni.
Þá var það föstudaginn 8. sept.
1809, að „Times“ í Lundúnum birti
frásögn um sækonu. Sagan var birt
milli skipafrétta og verðlagsfrétta,
er þá voru helztu fréttirnar. Hún
var komin frá William Munro
skólastjóra í Thurso í Skotlandi, og
fyrirsögnin var: „Sækona séð a
Katanesi“. Frásögnin var á þessa
leið:
„Fyrir eitthvað 12 árum, er eg
var skólastjóri í Reay, gekk eg sem
venjulega niður að ströndinni hjá
Sandside Bay. Vegna þess að þá
var dýrlegt sumarveður, freistað-
ist eg til þess að ganga út á Sand-
side Head. Sá eg þá allt í einu
mannveru, er líktist nakinni konu.
Sat hún á steini, sem kom upp úr
sjónum og var sýnilega að greiða
hár sitt, en það var ljósbrúnt á
lit og fell niður um axlirnar. Enn-
ið var kúpt, andlitið breitt og roði
í kinnum, augun blá og munnur og
varir eðlilegar. Tennurnar gat eg
ekki séð því að varirnar voru lok-
aðar. Brjóstin og kviðurinn, hand-
leggir og fingur eins og á fullvaxta
konu. Fingurnir virtust ekki vera
með fit, en um það þori eg ekki að
fullyrða.
Þarna sat hún á klettinum 3—4
mínútur eftir að eg sá hana fyrst