Lesbók Morgunblaðsins - 29.09.1957, Blaðsíða 12

496
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Aðalsteinn Jóhannesson vélfr.:
Laugun og hreinlæti fyrr og síðar
EINS LANGT og vitað verður aftur í
tímann með nokkuri vissu, finnast
sannanir fyrir því, að menn hafi laug-
að sig, annaðhvort af trúarlegum eða
heilsusamlegum ástæðum ellegar af
báðum þessum ástæðum samanlögðum,
eins og enn á sér stað hjá kristnum
mönnum, múhameðstrúarmönnum og
búddatrúarmönnum.
Hinir gömlu Egyptar litu á böð og
líkamsrækt, sem nokkurskonar munað
frá hinum daglegu störfum. Þeir tóku
bað 4 sinnum á sólarhring, tvisvar á
daginn og tvisvar á nóttinni, og álitið
er, að þetta einstaka hreinlæti hafi átt
sinn þátt í hinu góða heilsufari forn-
Egyptanna. Fengist hefur vitneskja um
þessa hluti úr hinum mörgu gömlu
skrifum, sem fundist hafa í konungs
grafhýsum Egyptanna. En að Egyptar
hafi ekki verið hér brautryðjendur er
nú vitað með vissu. Það er fullsannað,
að Semítarnir, stóðu mjög framarlega
í heilsusamlegu og menningarlegu til-
en í reyk venjulegu sigars-tianna.
Má þar t.d. nefna tegundirnar Kent,
Tareyton og Viceroy, en fólk kaup-
ir þær miklu síður, vegna þess hve
bragðlitlar þær eru. Þó er tjöru-
magn þeirra 27,1—30,4 mg. og niko-
tinmagn 1,9—2,4. Reykjendur virð-
ast hafa farið úr öskunni í eldinn,
er þeir völdu hinar sterkustu og
bragðmestu síu-sígarettur.
Dr. Wynder hefir sagt að með
góðri síu sé unnt að lækka tjöru-
magn sigarettureyksins niður í 18
mg., og rannsóknir sýni að með því
sé mjög dregið úr hættunni á
lungnakrabba.
En hér er ekki gott í efni, þeg-
ar neytendurnir sjálfir, sem verið
er að reyna að verja, sækjast mest
eftir þeim sigarettutegundum, sem
óhollastar eru, og hugsa meira um
sterkt bragð en óhollustuna.
liti 1000 árum áður en Faraóarnir
komu til valda, þ.e. 3000 árum f.K. eða
fyrir um 5000 árum.
Við rannsókn á elsta bæ, sem Semit-
ar byggðu, bænum „Marí“ við Efrat-
fljótið í Sýrlandi, fundu franskir forn-
leifafræðingar árið 1933—38 rústir af
mjög stórri konungshöll, þar sem múr-
steins veggir hallarinnar stóðu enn um
4—5 m háir, og sýndu ^reinilega inn-
réttingu, ekki einungis eldhúss, bað-
herbergis og steypubaðs, heldur og
vatnssalernis. Þótt mikið hafi verið
rannsakað finnst ekkert samsvarandi
hjá Egyptum 10 öldum seinna.
Eftir lýsingunum eru þessi fornu
vatnssalerni Semítanna, byggð upp af
tvöfaldri múrsteinsröð, þar sem vatn
hefur runnið á milli til skolunar. Þeg-
ar hinir frönsku fornaldarfræðingar
höfðu hlaðið í skörð hinna niðurföllnu
renna, kom það í ljós, að frárennsli
salernanna var svo sem vera skyldi
eftir 5000 ár.
Hversu undarlegt sem það kann að
virðast, með tilliti til hinnar seinni
framþróunar í Austurlöndum, svo og í
Evrópu, verður ekki hjá því komist,
að viðurkenna, að fyrsti vísir að hrein-
lætistækjum finnst hjá Semítunum. 1
Persíu, lagði Zoroaster grundvöll að
hreinlætis menningu 15—1600 árum f.
Krist. Þar var þess gætt að skolppíp-
ur væru grafnar í jörð. Einnig var þá
byrjað að grafa jarðneskar leifar
manna fjarri mannabústöðum. 1 Babý-
lon hafa fundist rústir af steinlögðum
götum, skolpvatnsleiðslum og vatnssal-
ernum. Sannar þetta, hversu Babýloníu
menn stóðu framarlega í heilsusamleg-
um efnum með tilliti til hreinlætis-
og vatnleiðslutækja. Þó að austurlanda-
búar hafi þannig verið brautryðjendur
á þessu sviði fyrir tímatal kristinna
manna, tekur Evrópa og síðar Ameríka
eftir þann tíma forustuna, ef litið er
burt frá nokkrum kyrrstöðutímabilum,
og hafa nú í sameiningu gert flestar
þær stórfeldustu uppgötvanir, sem
gerðar hafa verið í tæknilegum hrein-
lætis- og heilsusamlegum nýungum.
Hin fyrsta evrópiska memiingarþjóð,
sem ryður heilsusamlegum nýungum
braut, eru Grikkirnir. Frá þeim er
einnig komið nafnið Hygiene, sem er
dregið af nafninu Hygiaja, en það var
nafnið á gyðju hreystinnar, en hún var
dóttir læknaguðsins Eskulap.
Þannig er læknalist og likamshreysti
frá því fyrsta nátengt hvort öðru. Hjá
Grikkjum gekk hin heilsusamlega við-
leitni fyrst og fremst út á að þjálfa
líkamann og þannig brynja sig fyrir
sjúkdómum, jafnframt því að auka lík-
amsfegurð og hreysti.
í hinum mörgu fornu listaverkum
Grikkjanna, sem varðveizt hafa frarn
á þennan dag, sjáum við hina líkam-
legu fegurð gerða þannig, að enn hef-
ur ekkert fremra verið skapað.
Sá maður, sem af mörgum er tal-
inn faðir læknavísindanna Forngrikk-
inn Hippokratus, sem var uppi í kring-
um 400 árum f. K. byggði vísindi sín á
þeirri frumreglu, að náttúran sjálf gæti
átt sinn stóra þátt í hreysti mannanna,
væri hún réttilega notuð.
Líkamleg hreysti er og var verndun
gegn sjúkdómum, þess vegna er og
var skilyrðið að auka hreysti með góðu
líferni og vernda hana með heilsusam-
legum ráðstöfunum. Ef gera átti þetta
örugglega, var ekki nóg að stunda
stökk, hlaup og köst, heldur böð og
nudd úr olíu og smyrslum. Líkams-
hreysti og vellíðan er og hefur alltaf
verið æðsta ósk mannanna, er það því
nú talin skylda hjá öllum menningar-
þjóðum, að þær gefi þegnum sínum
skilyrði til þess, að herða og fegra lík-
ama sinn. í þessu efni hafa nútíma
valdhafar fyrirmyndir frá hinum fornu
menningarþjóðum, sem hér hefur ver-
ið talað um.
Sem arfþegar Grikkjanna og tign-
ustu lærlingar þeirra í heilsufræði og
líkamsfegrun ná Rómverjarnir næstir
frumkvæðinu. í mörgum tilfellum fóru
þeir fljótt fram úr kennurunum, ekki
síst í hinu verklega tilliti.
Þeir byggja stórfeld skolp- og vatns-
leiðslukerfi. „Cloaca maxirna", eitt hið
fyrsta göturæsi, sem verður til, er áætl-
að að lagt hafi verið á 6. öld í. K. og
t