Lesbók Morgunblaðsins - 13.10.1957, Síða 6
522
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
fullveðja borgunarmaður, þá skal
bæði Einar Halldórsson og kona
hans, Herþrúður Þorbjamardóttir,
á næst komandi manntalsþingi be-
tala með kroppnum og útstanda
líkamlega refsing, sem næst geng-
ur lífi þeirra, þó svo að lífi þeirra
sé óhætt, og skulu þau sjalf vera
skyldug að mæta hér í þeim stað
og á þeim degi er manntalsþingið
er haldið, til að úttaka straff eftir
þessum dómi. En ef þau trássast að
koma á þingið, þá skulu flytjast af
hrepps innbyggjendum á Skefils-
staðaþing nauðug, bundin ef ekki
vilja laus fara, og hér að auki skulu
þau bæði standa opinberar skrift-
ir, hvar fyrir eruverðugur héraðs-
prófastur sr. Sæmundur Magnús-
son, mun hafa tilhlutan að fram-
kvæmt verið hið fyrsta“.
Árni Jónsson var sýknaður á
þeim forsendum að hann hafi verið
of „vanmáttugur og ungur til
neinna framkvæmda einn manna
að flytja Jón mót Einars vilja“.
Auðvitað gat Einar ekki greitt
þessar sektir, og enginn mun hafa
viljað ganga 1 ábyrgð fyrir hann.
Voru því hjónin hýdd á Skefils-
staðaþingi 2. maí 1731.
£
LJÓTT þótti þetta mál meðan á
því stóð, en þó hefir það orðið ljót-
ara er frá leið, þegar almenningur
fór að færa það í stílinn, eða svo
er að sjá af frásögninni um það i
Árbókum Espólins. Segir þar
meðal annars að Herþrúður (sem
han kallar Jarþrúði) hafi fyist
komið að Jóni þar sem hann lá lim-
lestur og þrekaður mjög undir mar
-bakka, og hafi hún skorið silfur-
hnappa úr skyrtu hans og skilið
svo við hann. Upp frá því hafi hún
verið kölluð Guðlausa-Þrúða. Sam-
kvæmt réttarhöldunum er þessi
ásökun uppspuni, og fleira er rangt
í frásögninni. En þrátt fyrir það
heiði Herþrúður getað hlotið nafn-
ið Guðlausa-Þrúða vegna þess að
hún aftók að hinn aðframkomni
skipbrotsmaður væri fluttur í bæ
sinn.
Framkoma Einars og hugarfar
hlýtur manni að verða ráðgáia.
Varð hann var við Jón á þriðju-
dagskvöldið, þegar hestur hans
varð hvumpinn? Margt bendir til
þess, enda þótt Jón yrði ekki var
við mannaferðina, því að hann get-
ur þá hafa legið í móki. En hvernig
stóð á því, að Einar sendir barn
sitt morguninn eftir á þessar slóðir,
þar sem hann þorði ekki að koma
sjalfur? Réði sama tillitsleysið
gagnvart því og síðar kom fram við
Jón? Hvernig stendur á því að
hann gizkar á að hestur sinn liggi
afvelta, en vill þó ekki vitja um
hann, og sendir svo barn sitt morg-
uninn eftir að sækja þennan sama
hest? Hvemig stendur á því að
hann segir Áma frá því á þriðju-
dagskvöldið að bátur muni nýskeð
hafa farizt þarna, en vill ekki rann-
saka það nánar?
Öll framkoma Einars og fram-
burður fyrir rétti bendir til þess,
að maðurinn hafi verið sauðheimsk
-ur, hjátrúarfullur og laus við aðra
ábyrgðartilfinningu en þá að forða
heimili sínu þyngslum af sjóhrökt-
um manni. Hvorki hann né kona
hans fá skilið, að þau hafi neinar
sityldur við þennan mann. Þess
vegna fá þau svo þungan dóm bæði
hjá réttvísinni og almenningsálit-
inu. Þeim var beinlínis kennt um
að hafa orðið völd að dauða Jóns.
Á
JÓN bóndi í Syðri-Grenivík var
kvæntur konu þeirri er Randalín
hét Jónsdóttir. Sonur þeirra hét
Bjöm og var hann tvítugur þegar
faðir hans andaðist. Þau hjónin
munu hafa verið efnuð, því að þau
komu Birni syni sínum í Hólaskóla
og mun hann hafa orðið stúdent
1734. Hann var vígður til Miðgarða
FRELSI
SÉRHVER skerðing á samvizku-
frelsi er andstæð hinu mikla
þróunarlögmáli, hinum guðdóm-
lega vilja, og er runhin af rótum
hins illa.
Ef einhverjir einstaklingar
fara illa með frelsi sitt, þá bitnar
það verst á þeim sjálfum. Þeir
stóðust prófraunina illa. Þeir
voru ekki nógu þroskaðir til þes«
að skilja.
Vér verðum þess vegna að
fræða mennina, en binda ekki
fyrir augun á þeim með þeim
fyrirslætti, að þjóðfélagið muni
leiða þá sér við hönd og beina
þeim braut. Enginn hefir rétt til
þess að setja samvizku sjálfs sín
i staðinn fyrir samvizku annars.
því að framförin hvílir á einka-
viðleitni, og að kæfa þessa við-
leitni er glæpur.
Samkvæmt því sem fjarmiðs-
kenningin heldur fram og í sam-
ræmi við orð biblíunnar, gaf Guð
manninum frelsið. Þetta er sann-
leikur á öllum sviðum, bæði lík-
amlegum og siðferðilegum, og
hann bannar ákveðnar kenning-
ar af sömu ástæðum og hann
bannfærir einræðisstjórnir. Frelsi
er ekki einungis einkaréttindi
heldur og prófraun. Engin mann-
leg stofnun hefir rétt til þess að
svifta manninn því.
(Stefnumark mannkyns)
í Grímsey 1735, fekk Bægisá 1745,
Stærra Árskóg 1734 og helt til ævi-
loka (1763). Hann var dugnaðar-
maður mikill, en óreglusamur og
var talinn einn af bágstöddustu
prestum í Vaðlaþingi árið 1756.
Sæmundur prófastur Magnússon,
sem átti að sjá um opinberar skrift-
ir þeirra Einars og Herþrúðar, var
sonur hinna margumtöluðu hjóna,
Magnúsar Sigurðssonar í Bræðra-
tungu og Þórdísar Jónsdóttur bisk-
ups Vigfússonar. Hann var þá
prestur á Fagranesi, en fekk Mikla-
bæ árið eftir og helt til æviloka.
Á.Ó.