Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.1957, Blaðsíða 6
570
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Úr ríki háttúrunnar:
Fýlavarpið í Hjörleifshöfða
Eftir Magnús V. Finnboqasc n
HjörleifshöfðJ
ÞAÐ mun ekki vera lengra síðan
að fýllixm fór að verpa í Hjörleifs-
höfða á Mýrdalssandi en 150—170
ár, eftir því sem næst verður kom-
izt. En fljótt mun honum hafa
fjölgað mjög, þó ekki sé með vissu
vitað um mergð hans fyrr en fyrir
60—80 árum og síðan. Hámarki
sínu mun varpið hafa náð um og
eftir síðustu aldamót. Þá veiddust
6500—7000 fuglar í bjargsigum og
á sandinum, en það voru þeir fugl-
ar sem ekki náðust í sigunum, en
þegar þeir yfirgáfu hreiðrið lentu
þeir oft á sandinum en vegna þess
hvað þeir eru feitir og þungir, ná
þeir sér ekki aftur upp til flugs
fyrr en þeir hafa soltið alllengi og
megrazt. Er þetta nefndur flugfýll.
Kemst þó alltaf allmikill fjöldi
flugfýla alla leið á ár eða vötn og
fleytir sér eftir þeim til sjávar.
Auk þess voru alltaf nokkur van-
höld í þeim eggjum sem urpust,
vegna ránfugla, einkum hrafna,
sem urpu í Höfðanum, þó allt af
væri reynt að hafa hendur í hári
hrafnsins, bæði með því að skjóta
hann við hreiðrið, eða að fella það
undan honum, eins og það var kall-
að. Stundum skrælnaði allmikið
af fýlsunga sem var sunnan á móti
á beru bergi, þegar sterkir hit-
ar voru fyrri hluta sumars, meðan
unginn var enn lítt þroskaður. Má
því telja fullvíst, að þegar varpið
var mest, muni það hafa numið
9000 eggjum eða ef til vill nálgast
10 þúsundir.
Þegar kemur fram að 1910—1920,
fer að bera allmikið á því að fýlum
fer að hækka og var það ekki neitt
eins dæmi í Hjörleifshöfða. Sama
giltí um öll Mýrdalsfjöllin sem
næst eru sjó. En um sama leyti
eða litlu fyrr, fer fýllinn að taka
heima inn um öll fjÖll, eftir giljum
og gljúfrum alla leið inn í jökul,
og svo frá Mýrdalnum vestur með
öllum Eyjafjöllum. Nú fyrir fá-
um árum er hann kominn í hamr-
ana í kringum Seljalandsfoss, og nú
síðast er hann kominn í hausana
norður af Hlíðarendakoti í Fljóts-
hlíð. Þetta eru allmerkilegir þjóð-
flutningar og munu vera sérstæðir
hvað þessa fuglategund snertir. Og
ekki veit ég til að neinn hafi getað
gert viðunandi grein fyrir því, af
hverju þetta stafar.
Á söndunum austur af Hjörleifs-
höfða hefur víst lengi orpið all-
mikið af sjófuglum, bæði veiði-
bjöllu og skúm, en meðan búið var
í Hjörleifshöfða og fólkið þurfti á
öllu sínu að halda til framdráttar
lífi sínu, voru þessir fuglar rændir
eggjum sínum á vorin, og svo þeim
ungum sem út komust og til náðist
síðari hluta sumars. Varð þetta til
þess að halda fjölgun þessara fugla
allmikið í skefjum, þó að viðkoma
þeirra, einkum veiðibjöllunnar, sé
býsna mikil þar sem hún ungar út
3—4 eggjum í einu og sé hún rænd
verpir hún 2—3 sinnum á vori. En
síðan hætt var að ræna þessa fugla
eggjum og ungum, hefur þeim
fjölgað gífurlega mikið, og hafa nú
síðari árin, einkum skúmurinn,
lagzt svo á fýlinn, að því er kunn-
ugir segja, að ekki er annað sýni-
legt en að fýlntun verði algjörlega