Lesbók Morgunblaðsins - 10.11.1957, Side 6
58«
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
hraða. Nú hafa gengið þurrkar að
undanförnu, svo að vatnið hefir
lækkað mikið, og sér víða á feiskna
stofna af dauðum trjám upp úr því.
Nú er farið fram hjá Barro Col-
orado-eynni, sem er friðuð vegna
fuglalífsins, sem þar er. Siglt er
rétt meðfram landi og er þar
gróskumikill skógur, þar sem apar
„samkjafta“, páfagaukar skrækja
og eiturslöngur hlykkjast í skugg-
unum. Eftir að hafa farið rúmlega
• 37 km eftir Gatun-vatni, er komið
að hinn frægu „Klauf“, þrengsta
hluta skurðarins og miklu mann-
virki.
Upphaflega var hún kölluð Cul-
ebra-klauf, en nú er hún nefnd
Gaillard-klauf, í höfuðið á verk-
fræðingnum, sem gerði hana. —
Panamaskurðurinn er ólíkur Suez-
skurðinum, því að Suezskurðurinn
liggur um flata sanda, en Panama-
skurðurinn í gegnum fjöll, og er
þar stórgrýttur og hættulegur botn,
því að alltaf hrynja skriður úr
fjöllunum beggja vegna niður í
skurðinn.
Eigi má sigla um Klaufina með
meiri hraða en sex sjómílna. Þó er
skurðurinn þarna 300 feta breiður,
þar sem þrengst er, og er því leyft
að skip mætist þar, nema þau allra
stærstu og þau sem kunna að vera
með hættulegan farm.
Þegar siglt er um Kiaufina, fer
maður að skilja þá erfiðleika sem
á því voru að gera Panamaskurð-
inn, og hvernig á því stóð að það
var tíu ára verk að gera hann, þrátt
fyrir mikinn mannafla. Hér varð
að sprengja rás í gegnum 300 feta
þykkt berglag.
Hjá Pedro Miguel nálgast skipið
Mirafloresskipastigann, en þó verð-
ur það fyrst að fara niður 31 fets
háan skipastiga, til þess að komast
niður á Miraflores-vatnið. Er þá
siglt mjög hægt og síðan koma
tvær kvíar, hvor upp af annarri,
og í'er skipið þarna niður 54
fet, til þess að komast á móts við
yfirborð Kyrrahafsins. Tekur nú
við breiður og djúpur skurður fram
hjá Balboa og Rodman Naval
Station, út að Panamaflóa. Hjá
Naos-ey nær skurðurinn út í hafið,
og þá skilur hafnsögumaður við
okkur.
ÞETTA er aðeins ein ferð af rúm-
lega 250 þúsund ferðum um skurð-
inn síðan hann var opnaður til
alþjóða nota árið 1914, sama árið
sem heimsstyrjöldin fyrri hófst í
Evrópu.
Nú eru tímamót í sögu skurðar-
ins, því að við ýmis vandamál er
að etja. Eitt af þeim er það, hvernig
eigi að stækka skurðinn, svo að
hann verði fær öllum stórskipum,
en nú komast stærstu flugvéla-
móðurskip ekki um hann. Verk-
fræðingar hafa gert ótal margar til-
lögur um breytingar á skurðinum,
og sumar hafa þegar verið fram-
kvæmdar. En þær verða að teljast
fremur smávægilegar, og engin
höfuðbreyting hefir verið gerð
þessi 43 ár sem skurðurinn hefir
verið í notkun.
Aðalbreytingarnar sem menn
hugsa sér, eru þær, að stækka kví-
arnar, þannig að þær verði 1500
fet á lengd og 200 feta breiðar, svo
að stærstu skip, sem nú sigla, geti
farið þar um. Þá er og talað um að
vikka og dýpka innsiglingarleið-
irnar. Komið hefir og til orða að
gera annan skurð í gegn um Nic-
aragua, og er gert ráð fyrir að
hann muni kosta meira en 3500
milljónir dollara. En vegna þeirrar
óvissu, sem ríkir um framtíð Pan-
amaskurðarins, er ekki líklegt að
Bandaríkin ráðist í þessi fyrirtæki
fyrst um sinn. En önnur og ódýrari
endurbót getur komið til greina.
Hún er sú, að taka af ýmsar beygj-
ur í Klaufinni og víkka hana ;
sumum stöðum í 500 fet. Með þ\
móti gæti skipaferðir um skurðin
aukizt mjög mikið. Og þá er einni
gert ráð fyrir því að lýsa skurð
inn svo upp um nætur, að þar s
jafnbjart og um hádeg, og þurf
þá siglingar um hann aldrei a
stöðvast.
Annað viðfangsefni er að ger
heilsusamlegra að lifa á þessui
slóðum en nú er. Frakkar réðust
að grafa skurðinn 1880, en urðu af'
gefast upp við það, vegna þes
hvernig verkamennimir hrundi
niður. Panamaeiðið var eitthver
versta pestarbæli í heiminum, þan
-að til Gorgas tókst að vinna bug ;
flugnaplágunni. Og eftir það va
hægt að halda verkinu áfram. /
þeim árum voru engin lokræsi ti
í Colon og ekkert almennileg
neyzluvatn var til á eiðinu þega
Bandaríkjamenn hófu framkvæmc
-ir við skurðgröftinn. Fólk hrund
þar niður úr malaríu, gulu hita
sóttinni og innýflaveiki. En nú un
40 ára skeið hafa engar drepsótti
verið þar. í samningi, sem Panama
félagið gerði við ríkisstjórnina
Panama 1903 um skurðgröftinn o;
553 fermílna leiguland meðfran-
honum, var það tekið fram a;'
nauðsynlegt væri að bæta heilsu
far manna í Colon og Panamr
byggðunum við báða enda skurf
arins, því að öðrum kosti mundi
berast þaðan pestir um allt svæft
skurðarins. Var félaginu falið a'
annast þær heilbrigðisráðstafam
er gera þyrfti.
Síðan hefir samningurinn verii'
endurskoðaður tvisvar sinnurn
1916 og 1955. í bæði skiptin haf;
hækkað stórkostlega þau gjöld, e
Bandaríkin verða að greiða Pan
ama. En 1955 var svo ákveðið, at
Panama skyldi taka heilbrigðis-
eftirlitið að sér, og hefir árangur-
inn orðið sá, að því hefir farið stór-
lega aftur.