Lesbók Morgunblaðsins - 17.11.1957, Blaðsíða 7

LESBOK MORGUNBLAÐSINS
603
æfðar hendur taka manninn og
bera hann inn, þennan mann sem
reyndur hefir verið þar til þol hans
brást. Og nú taka læknar og líf-
fræðingar við honum og rannsaka
ástand hans.
Næsti maður, sem fer í hringekj-
una, er látinn standa. Fyrst er hún
fer á stað, verður honum óglatt, en
það líður hjá. Þegar þrýstingurinn
er orðinn 2 G, tilkynnir hann veik-
um rómi: Handleggir og fætur eins
og úr blýi — svimi — hvít þoka
fyrir augunum.
Fætur hans þola ekki meiri þrýst
-ing, og hringekjan er stöðvuð
venju fyr.
Þriðji maðufinn á að sitja í klef-
anum. Honum virðast áhrifin fyrst
vera svipuð því þegar hann snýt
flugvél snögglega upp á við eftir
djúpa dýfingu. Og svo koma til-
kynningar hans smám saman: 2 G
— sárindi af að sitja, 3 G — líkam-
inn orðinn blýþungur og á erfitt
með að halda höfði, 5 G — get varla
hreyft fæturnar og ekki stjórnað
þeim, verkur fyrir brjósti, 6 G —
á erfitt með að anda, móða fyrir
augum, bjóðið streymir til fótanna,
er að kafna-----Og svo Iíður yfir
hann.
Hinn mikli þrýstingur hefir sér-
stök áhrif á blóðrásina, og þess
vegna koma öll þessi einkenni
fram. Við þrýstinginn verður blóð-
ið þyngra en ella, eins og allir lík-
amshlutar. Þegar þrýstingurinn er
orðinn 11 G, hnígur það aðeins eft-
ir æðunum eins og bráðið blý, og
æðarnar verða undan að láta.
Þegar menn sitja í hringekjunni
og hún er komin á stað, fer blóðið
að streyma til fótanna, og þegar
þrýstingurinn eykst, megnar blóð-
rásin ekki að halda í horfinu, og þá
tekur fyrir aðstreymi blóðs að
hjartanu. Fyrst bregst blóðrásin til
augnanna, sjónin dofnar og menn
verða brátt sjónlausir. Næst lætur
heilinn undan, vegna þess að hann
fær ekki nóg af súrefni, og þá líður
yfir menn.
Þessi er ástæðan til þess, að
menn þola mestan þrýsting ef þeir
liggja. Og þessi uppgötvun hefir
stórmikla þýðingu þegar um er að
ræða útbúnað í þotum og rákett-
um, sem eiga að fara beint upp í
loftið.
Komið hefir það fyrir í þessari
hringekju, að menn hafa þolað allt
að 15 G þrýsting án þess að missa
meðvitund, og hafa staðizt hann í
fullar 5 sekúndur. En þá var blóð-
þrýstingurinn orðinn svo mikill, að
æðarnar þoldu hann ekki. Átján
klukkustundum síðar komu út blá-
ir blettir á baki mannsins. Ef
þrýstingurinn verður meiri, þenj-
ast æðarnar svo út að þær leka,
stórir blóðdropar síast í gegn um
þær, án þess að þær hafi rifnað. Þá
er komið yfir hámark mannlegs
þols.
vgl
Önnur tilraunaraðferð er sú, að
binda menn ofan á flatt hjól, sem
snýst með miklum hraða. Þessi
hreyfing er svipuðust því sem
menn verða fyrir, ef þeir reyna að
bjarga sér úr þotu, sem er að far-
ast. Þá styðja þeir á hnapp og
samstundis verður sprenging undir
sæti þeirra, og við það flýgur klef-
inn með þeim upp úr þotunni. En
rétt á eftir fara þeir að snarsnúast
í lausu lofti. Og nú vildu menn
komast að því hvernig menn þola
slíkan snarsnúning. Við þessa hrevf
-ingu streymir blóðið ekki til fót-
anna, heldur til höfuðsins, svo að
hætta er á að menn fái heilablóð-
fall.
Það gerir manni ekki mikið til
þótt hann snúist um sjálfan sig
tvisvar á sekúndu. En snúnings-
hraðinn er miklu meiri uppi í há-
loftum, og þess vegna verður hjólið
að snúast hraðar. Þetta er misk-
unnarlaus meðferð á mönnum. en
árangur hennar hefir þó orðið sá,
að nú hafa menn fundið upp ráð
til þess að koma í veg fyrir að
menn fari að snarsnúast í loftinu,
ef þeir þurfa að forða sér úr þctu
upp á líf og dauða.
vgl
Margir munu hrista höfuð er
þeir lesa þetta og telja þetta
heimskulegar aðfarir og hrottalega
meðferð á mönnum. En þeir
gleyma því að flest þau þægindi,
er þeir nú njóta, hafa kostað fórn-
ir. Þeir minnast þess þá ekki hve
mörgum mannslífum hefir verið
fórnað til þess að þeir geti ferðast
þægilega og örugglega í loftinu
heimsálfanna milli.
Það sem hér hefir verið sagt. er
ekki annað en lýsingar á þeim við-
búnaði, er nú fer fram undir næsta
þróunarstig samgangna í lofti. Og
hér er það eins og áður, að reynsl-
una er ekki hægt að fá, nema því
aðeins að menn fórni sér sjálfvilj-
ugir til þess að ryðja öðrum braut.
^<*e>®®®s>—5
„HOME, SWEET HOME!“
MAÐURINN, sem orkti hinn fagra lof-
gjörðarsöng um heimilið, „Home,
Sweet Home“, hét John Howard Payne,
en hann átti aldrei neitt heimili sjálf-
ur. Hann var á flækingi um allar álfur
allt sitt líf. Þess vegna sagði hann í
bréfi, sem hann skrifaði 3. marz 1851:
„Undarlegt er, að það skyldi koma i
minn hlut, manns, sem aldrei hefir átt
neitt heimili og á ekki neina von um
að eignast heimili, að fá menn um allan
heim til þess að lofsyngja heimilisgleð-
ina“.
Hann andaðist í Tunis árið eftir að
hann skrifaði þetta bréf. Lík hans var
flutt vestur til Bandaríkjanna og grafið
í Arlington-kirkjugarði í Washington,
og „þar eignaðist hann að lokum heim-
ili“. Þegar hann orkti ljóðið, var hann
staddur í París félaus og úrræðalau*.