Lesbók Morgunblaðsins - 17.11.1957, Blaðsíða 8

604
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Matthías Þórðarson prófessor:
ÍJIyndir af Jónasi Haligrímssyni
Nu eru 150 ár liðin síðan „listaskáldið góða“, Jónas Hallgríms
son, fæddist Hann var borinn í þennan heim 16. nóvembei 1801
að Hrauni í Öxnadal. Á aldarafmæli hans var honum reistur minnis
varði í Reykjavík og var svo til ætlast upphaflega, að myndin stæði
íyrir framan Landsbókasafnið, sem þá var í smiðum á Arnarhóli
En úr því hefir ekki orðið. Myndin stóð lengi á túnbletti við Lækj
argötu, en var síðan flutt suður í Hljómskálagarð og er þar enn
ísafoldarprentsmiðja hefir gefið út öll rit Jónasar í bundnu og
óbundnu máli og eru það fimm bindi. Próf. Matthías Þórðarson sá
»m útgáfuna, ritaði skýringar með hverju bindi og ennfremur æv'-
scr.i Jónasar. Auk þessa ritaði próf. Matthías grein, sem birtist í IV
árgangi „Óðins“ um myndirnar af Jónasi. Og þar sem sú merka
grein mun nú vera í fárra manna höndum, hefir Lesbók fengið leyf'
höfundar til þess að birta hana við þetta tækifæri.
ÞEGAR Bókmenntafélagið gaf út
„Ljóðmæli og önnur rit eftir Jónas
Hallgrímsson“ árið 1883, lét það,
sem kunnugt er, fylgja mynd af
Jónasi framan við bókina, og er þó
hvergi getið, hvernig sú mynd er
tilkomin. En hún mun vera gerð
eftir Ijósmynd einni, er ljóðabókar-
nefndin komst yfir, og hefir þó
Hoffensberg & Traps Etablissement
í Khöfn, er steinprentaði ljóðabók ■
armyndina, breytt henni á ýmsan
hátt frá seinni fyrirmynd, ljós-
myndinni. Ljósmynd sú, er nefnd-
in hafði í höndum, mun eflaust
hafa verið eftir mynd þeirri, er Sig-
1111 i:|
urður málari gerði „eftir frum
mynd og lýsingu Helga Sigurðs-
sonar“. Þessi eftirmynd er dregin
upp með blýanti.
Þegar Einar Jónsson myndhöggv
-ari var fenginn til að gera minnis-
varða Jónasar Hallgrímssonar,
krafðist minnisvarðanefndin þess,
að hann gerði minnisvarðann í
mannsmynd, með öðrum orðum:
byggi til líkneski af Jónasi. Einar
varð að gera svo, en hafði ekki
annað að fara eftir en Ijósmynd af
eftirmynd Sigurðar Guðmundsson-
ar — og svo lýsingar í Fjölni og
formálanum framan við ljóðmælin.
Má nærri geta, að slíkt var illt og
óljúft verk, og skyldi enginn ætla
að óhætt sé að reiða sig á, að
minnisvarðinn líkist Jónasi.
En hvar var þessi „frummynd
Helga Sigurðssonar“ og hvernig
leit hún út?
Þegar eg í fyrravetur (1907)
var að aðgæta innihald kassa eins,
er geymdur er í skrifstofu Forn-
minjasafnsins, rak eg mig á ýmsar
myndir, prentaðar, teiknaðar og
málaðar, og meðal þeirra 3 mynd-
ir, er eg þekkti þegar af Ijóðabók-
armynd Jónasar, að voru myndir
af honum. Myndir þessar eru sín
á hverju blaðinu, tvær eru laus-
lega teiknaðar með blýanti á blá-
gráan pappír, grófan og líkan um
buðapappír, en hin þriðja er full-
teiknuð með allmikilli nákvæmni
á þykkan teiknipappír, og er hún
teiknuð með svartkrít, að mér virð
ist. Lauslegu teikningarnar eru
misstórar og hver annarri frá
brugðnar. Sú stærri virðist vera
frumteikning hinnar fullteiknuðu
myndar, og eru þær báðar ná-
kvæmlega jafnstórar, en sú minni
virðist mér, af samanburði við aðr-
ar myndir í þessu safni, hafa átt
að vera frumteikning til olíumál-
verks — sem víst hefir aldrei til
orðið.
Á sama blaðinu og lauslega
teikningin stærri er á, er hinum
megin önnur lausleg telkning af
mannsandliti; sér á vinstri vanga
og framan í (,,trekvartprofil“).
Virðist mér allt benda á, að hún sé