Lesbók Morgunblaðsins - 08.12.1957, Blaðsíða 15
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
65#
Alagablettir
A Ingjaldssandi
Þ E G A R eg var að alast upp á
Ingjaldssandi í Vestur-ísafjarðar-
sýslu, um síðustu aldamót, heyrði
eg talað þar um álagabletti á tveim
jörðum.
Á Álfadal, þar sem eg er fæddur
og uppalinn, var bannað dð slá uppi
á Álfadalnum, sem er dalshvilft
inn í fjallið fyrir ofan bæinn. Lítið
er þar um slæga bletti, aðeins slétt-
ur flatarblettur fyrir neðan háan
og mikinn hól, sem Álfhóll heitir.
Bratt er mjög upp á dalinn og illt
að koma heyi þaðan niður.
Þessar flatir voru þó eitt sinn
slegnar skömmu fyrir aldamótin.
Á bænum var þá tvíbýli, og áttu
báðir bændurnir þátt í því að
þarna var slegið.
Veturinn eftir veiktist kona ann-
ars bóndans, en systir konu hins
bóndans. Báðum konunum bötnuðu
veikindi þessi.
Var ekki trútt um, að slættinum
á álagablettinum væri um kennt
hálft í hvoru. Ekki hefir þarna ver-
ið slegið síðan.
Hólmi var í ánni á milli bæjanna
Áltadals óg Brekku, sem faðir
minn kallaði Vankhólma.
Sló hann hólma þennan fyrstu
árin, eftir að hann fluttist að Álfa-
dal, en það var 1890. Missti hann
þau ár kindur úr vanka (höfuð-
sótt).
Hætti hann svo að slá hólmann,
enda var eftir litlu að slægjast. En
þá brá svo við, að engin kind veikt-
ist eftir það af höfuðsótt, eða vanK-
aðist, eins og það var kallað.
Mér skildist, að þau álög fylgdu
hólma þessum, að ekki mætti slá
hann, því að þá vankaðist fé það,
sem gefið var heyið.
Faðir minn lagði lítinn trúnað á
álög þessi, en sagði að það væri
staðreynd, að þetta fylgdist að, að
hætt var að slá hólmann og vank-
urinn hvarf úr fénu.
Ekki var þá byrjað að hreinsa
hunda, og það man eg, að mikið
var um sull í fé, fram á fullorðins-
ár mín, þó að nú séu löngu horfnir
vegna dyggilegrar hundahreinsun-
ar.
Mér hefir dottið sú skýring í hug,
á þessu fyrirbrigði um hólmann, að
það var siður í æsku minni, að
drekkja aflógahundum í ánni, og
gat þá meir en verið, að hundshræ
rækju upp í hólmann og leystust
þar upp. Hvort egg bandormanna
geta hafa lifað og leynzt í grasinu,
skal ósagt látið.
Á BREKKU á Ingjaldssandi er
álagablettur sem heitir Hamra-
brekka. Er hún beint niður af bæn-
um, og nær túnið fram á brún
hennar, en meðfram brekkunni
rennur áin.
Brekkan er brött og ógeng á
kafla, en gróin og grasloðin. Beggja
vegna slá árdalirnir sér út og er
þar slægt, enda stætt fyrir bratta
Álagabletturinn nær út fyrir
mesta brattann og er slægt í báð-
um útjöðrum bannsvæðisins, enda
er þar grasloðið og taða góð, og
freistaði því til sláttar.
Ekki mátti slá Hamrabrekkuna
og var talið að huldufólk byggi
þarna og bannaði slíkt og myndi
grimmilega gjalda, ef út af væri
brugðið.
Síðarihluta 19. aldar bjó Greipur
Oddsson nokkur ár á Brekku. Hann
fluttist þaðan til Flateyrar og bjó
þar lengi og eru afkomendur hans
þar enn.
Hamrabrekkan freistaði hans, og
sló hann meira þar, en gamlir
menn og kunnugir töldu leyfilegt.
Er hann var þar að slætti, sigraði
hann svefn og lagði hann sig fyrir
í slægjunni og sofnaði.
Dreymir hann þá brátt, að mað-
ur bláklæddur, kemur að honum
með reidda öxi mikla og hótar
honum að færa öxina í höfuð hon-
um, ef hann hætti ekki þegar í stað
að slá það sem sér tilheyri.
Hrökk Greipur upp við svo búið
og þótti óvænkast sitt ráð.
Hætti hann samstundis að slá
þarna, enda kom ekki að sök.
Vorið 1904 flutti Brynjólfur Ein-
arsson að Brekku. Var hann ó-
kunnugur þarna, enda aðfluttur.
Með honum var faðir hans og
tengdafaðir. Voru þeir bræður dug-
miklir karlar og ekki fyrirlátssam-
ir, einkum Einar, faðir bónda.
Slógu þeir lengra inn í Hamra-
brekkuna, en góðu hófi gegndi, og
munu þó hafa verið varaðir við af
fyrrverandi ábúendum, sem enn
bjuggu þarna á hluta af jörðinni.
Kom það fyrir ekki, enda munu
þessir nýaðkomnu, ekki hafa lagt
trunað á álög þessi.
Veturinn eftir, er kona bóndans
skyldi ala sitt fyrsta barn, kom hún
mjög hart niður og mátti ekki
fæða.
Var þá brotizt eftir lækni til
Þingeyrar, langan veg í mikilli o-
færð, torsótta leið í hinum mesta
foraðsbyl sem verður.
Komst læknir um síðir við illan
leik og fekk borgið konunni, en
barnið dó.
Var ekki trútt um, að eldri
menn þarna á Sandinum, minnt-
ust sláttarins í Hamrabrekkunni
sumarið áður, í þessu sambandi
Og líklega fær huldufólkið að
eiga Hamrabrekkuna sína í friði
hér eftir.
Hvort tveggja er, að ekki er eftir
miklu að slægjast á nútímamæli-
kvarða, enda stórt og mikið tún nú
ræktað á Brekku og engjar Gríms
Kögurs framræstar alla leið fram
að Ósóma, og verða innan skamms
væntanlega að túni.
Hjarðardal-neðri, 9. 4. 1957.
Jóhann Davíðsson.