Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1958, Page 1

Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1958, Page 1
2. tbl. Iftorgimfc Jaí>á im Sunnudagur 19. jan. 1958 XXXIII. árg. P. V. C. Kolka: BundiB mál, tjaslaö og laust TJASL ÞAÐ er meira en meðalskömm að hafa ekki handhægt og táknandi heiti fyrir þá tegund kveðskapar, sem varpar fyrir borð rími og ljóð- stöfum eða stuðlum. en sú tegund skáldskapar tíðkast nú nokkuð hér á landi, íslenzku brageyra til ama. Það er mjög ónákvæmt að kalla þetta rímlaus ljóð, því að ljóð get- ur verið bundið af stuðlum og höf- uðstöfum, þó að það hafi hvorki endarím né innrím, svo sem í „ís- land, farsælda frón“. Atómljóð er heldur ekki táknandi, þótt með því sé þessi skáldskapur kenndur til nútímans, því að hann er alís ekki ný bóla. Með bundnu máli hefur alltaf hér á landi verið átt við það mál, sem er bundið með stuðlum eftir ákveðnum reglum, í mótsetningu við daglegt mál eða laust mál, þar sem stuðlum getur að vísu brugðið fyrir, en ekki eftir neinni fastri reglu. Allir gamlir sveitarmenn vita, hvernig á að binda bagga upp á hest, en þegar bandið fylgdi ekki viðtekinni venju og var losaralegt. var það kallað tjasl, böggunum var tjaslað saman. Mér finnst liggja P. V. G. Kolka. mjög beint við að nota þetta stutta og handhæga orð einnig um kvæði, sem ekki eru stuðluð og geta því hvorki flokkast undir bundið mál né laust. Nafn þeirra yrði því tjasl og samsetningar af því tjaslljóð, tjaslskáldskapur, tjaslkvæði, tjasl- skáld, en að yrkja eftir þessum hætti yrði að yrkja tjaslað eða I tjösluðu máli. ÞRÓUN RÍMS OG STUÐLA Cromagnonmaðurinn dró upp snilldarlegar myndir af veiðidýr- um fyrir 1000 mannsöldrum eins og gamlar hellaristur sýna, og vel má vera, að ljóðlist í j.ein- hverri mynd sé jafngöínul. Á sér- stökum hátíðastundum hrifningai^ af tilbeiðslu, gleði eða harmi hafa menn tekið upp viðhafnarmeira málfar í oráum eða söng en gert var hversdagslega, sennilega með endurtekningu einstakra orða eða sömu hugsunar með lítið eitt breyttu orðalagi. Slíkan skáldskap, innilegan og fagran, er að finna í bókum gamla testamentisins, eink- um Davíðssálmum og Ljóðaljóðun- um. Grikkir tóku upp ljóðlínur af ákveðinni lengd og skiptingu eftír bragliðum og er hexameterinn þekktastur, en hann notaði Gröndal í Þingvallaferðinni. Rímið kom seinna til sögunnar, eri það er í því fólgið að fella orð með líkum hljómi inn í ljóðlínuna með ýms- um hætti eða nota þau í endá tveggja eða fleiri Ijóðlína. Talið er, að innrimið sé eldra en endarímið og eigi upptök sín í tíðasöng kaþólskra safnaða í Norð- ur-Afríku á dögum Tertullians kirkjuföður, en hann var uppi um

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.