Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.1958, Blaðsíða 14

262
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ÁLAGABLETTIR
I Hvammsfjarðareyum
SNÓKSDALSEYAR eru í eyaklasa
þeim, sem liggur í mynni Hvamms-
fjarðar. Þær tilheyrðu svonefndri
Snóksdalseign, en hafa nú um árabjl
gengið kaupum og sölum. Ein þessara
eya heitir Stafey. Þar var búið fyrr
á öldum en aðliggjandi eyar nýttar með
eins og títt er um eyabýli hér á Breiða-
íirði. Stafey dregur nafn af kirkju-
stöfum Þorkels Eyólfssonar, se'm rak
þar þegar Þorkell fórst með kirkjuvið
sínum á Hvammsfirði.
Býlið lagðist i eyði af völdum bæar-
bruna. Ekki er mér kunnugt hve langt
er síðan en það mun skipta öldum.
Á ofanverðri síðustu öld var aftur
reist býli á eyum þessum en þá var
byggðin á Gjarðey. Það var miklu hag-
kvæmara, því þar er beitiland gott en
Stafey er kjörið slægjuland. Enn eru
Snóksdalseyar komnar í eyði. Helzti
annmarki á þeim sem ábýli, er að
þær einangrast fljótt af ísum.
Að minnsta kosti þrír blettir eru
á eyum þessum, sem ekki má slá. Á
Stafeyarbjarginu er lítill hvammur,
sem bannað er að slá og tveir hólmar,
Stafeyarhnaus og Stafeyarflaga. Ef af
því er brugðið á það að valda tjóni á
skepnum.
Athyglisvert er hvað álagatrúin hef-
ur verið ríkjandi í hugum manna. öll
þessi ákvæði eru frá þeim tíma að
búið var í Stafey. Síðan hafa ýmsir
fjallað um gagn eyanna í gegnum ald-
ir. Þó lifa þessi ummæli ennþá.
— II —
Þegar siglt er inn Kjóeyarröst, haf-
anna líka. Og ein kjörbúð hefir
fundið upp á mjög snjöllu ráði til
þess Það er venja víða erlendis að
fiski er haldið lifandi, þangað til
hann er seldur á fisktorgunum.
Þessi kjörbúð hefir einnig lifandi
fisk á boðstólum. Hún hefir látið
gera stóra tjörn og geymir fiskana
þar. Svo fá menn fiskistöng léða
fara út að tjörninni og „veiða þar
í matinn“, en borga fiskana eftir
þyngd.
skipaleiðina inn í Hvammsfjörð, eru á
bakborða tveir hólmar, sem farið er
rétt með. Annar yst en hinn innst.
Ytri hólminn heitir Steinaklettur, en
sá innri Máshólmi. Hólmar þessir
liggja undir Rifgirðingar ásamt eyun-
um sunnan rastarinnar. Sveitar- og
sýslumerkin eru norðan þessara hólma.
Norðurtanginn í Máshólma er sléttast-
ur og loðnastur hólmans, en sá ann-
marki er á, að hann má ekki slá og
vogar það enginn maður.
— II —
A Öxney voru talin tvenn álög. Til
annarra þeirra er sú saga sögð: Morg-
un einn þegar bóndi kom í fjós voru
komnar i fjósið 9 sækýr, allar gráar
að lit. Þær ruddust óðara út og norð-
ur yfir í vík eina. Þar er síðan kölluð
Baulubrekka. Bóndi hljóp á eftir kún-
um. Vildi ekki láta happ úr hendi
sleppa. Náði hann í öftustu kúna þar
sem þær voru að stinga sér í kafið og
gat bitið hana í eyrað. Varð hún þá
spök. Hinar kýrnar syntu yfir víkina
og gengu í Slamburfallið, sem er bjarg
hinumegin víkurinnar. Hafði nú bóndi
kúna heim með sér og þótti betra en
ekki. Hugði hann nú að koma sér upp
góðu kúakyni, því sækýr höfðu fengið
almenningsorð. Nóttina eftir dreymdi
bónda að til hans kæmi kona. Sagðist
hún vera fátæk ekkja og kýrin, sem
hann náði hefði verið það eina sem
hún hefði haft til framfærslu börnum
sínum. En hinar kýrnar ætti ríkur
bóndi. Lagði hún það á að aldrei mættu
vera fleiri en 8 kýr í fjósi og ekki
skyldi hann að öllu hafa not kýrinnar.
Bóndi átti kúna lengi, en í hvert sinn
er hún bar, hvarf kálfurinn. Vandlega
var vakað yfir kúnni. Allt af rak þó
að því að yfirsetufólkinu lengdist biðin
og brá sér frá. En á meðan varð kýr-
in léttari og kálfurinn horfinn þegar
aftur var vitjað í fjósið.
Hin álögin eru á þúfu einni sem er
sunnan undir svonefndum Fjóshól
skammt austan við fjósið. Hana má
ekki slá. Ef út af er brugðið eiga að
missast á árinu 30 kindur. Komið hefur
það fyrir að þúfan hafi verið slegin,
stundum af ókunnugum, sem ekki
þekktu álögin og stundum jafnvel af
hrekkjum. Ekki er hún þó eftirsóknar-
verð til slægna, því steinn er upp úr
henni miðri. Alltaf drapst þessi tala
fjárins ef þúfan var slegin, en það
gerði það líka þó hún væri ekki slegm
á meðan bráðapestin var í algleymingi.
Aldrei var vogað að hafa fleiri en 8
kýr, jafnvel nautgripi, í fjósi. Sumir
vildu halda að hvorutveggja þessi álög
væru af völdum sækonunnar, sem
kúna átti.
Nú er oft út af þessu brugðið og
virðist ekki koma að sök.
— II —
Undir Arnarbæli á Fellsströnd liggja
margar eyar og hafa þær margt til
síns ágætis. Hólmi er þar, sem Kerling
heitir. Hann er sprottinn melgrasi, sem
ekki má slá. Kallað var það að hárreita
kerlinguna og engin ástæða til að hún
liði það hefndarlaust.
Jón Lárusson, sem bjó í Arnarbæli
árin 1916—1930, segir frá því í ævisögu
sinni að hann hafi freistast til að slá
hólma þenna grasleysissumarið 1918.
Var það og full vorkunn, því þá var
allt slegið, sem hönd á festi og strá sást
upp úr. Vorið eftir missti Jón af slysum
kú, hest og 18 ær. Og næsta vor 20
gemlinga á ólíklegasta stað. Má það
heita allsæmileg hefnd ef sú gamla
hefur afrekað það allt saman.
— II —
Ein eyanna, sem undir Staðarfell
liggja, heitir Deildarey. Ekki er vitað
að þar hafi verið búið. Þó hefur verið
hér um slóðir munnmælasaga að Börk-
ur digri Þorsteinsson hafi fyrst farið
þangað þegar Snorri goði vék honum
frá Helgafelli. 1 námunda við Deildarey
er ey sem heitir Barkarnautur. Eyr-
byggja segir að hann hafi fluzt að
Barkarstöðum á Fellsströnd. Þeir eru
undir hlíðinni á milli Stórutungu og
Orrahóls. Vel gæti verið að hann hafi
staðnæmzt þarna fyrst.
Þormóður Eiríksson, skáld og konstra-
maður, varð einu sinni að hafast við
náttlangt í Deildarey vegna óveðurs,
þegar hann var á Fellsstrandarferðum
sinum. Mændi hann þá upp að Vogi og
kvað:
Gæti ég flogið greitt sem örn
gista hér ei vildi.
Upp að Vogi eldra Björn
eflaust finna skyldi.
Hann grunaði Björn um að valda
óveðrinu og fleira, sem hann hefndi
»
I