Lesbók Morgunblaðsins - 07.09.1958, Qupperneq 14

446
LESBOK MOKGUNBI AÐSIIMS
Líforkan í hugmyndum
ina og í stækkunargleri má sjá
hvernig þeir synda þar fram og
aftur. Dag frá degi breytist lífið í
skálinni, nýar líftegundir bætast
við og „hvort mun annars eyðslu-
fé ætlað til að vera“, ein tegundin
herjar á aðra og útrýmir henni.
Ef menn fylgjast með þessu í smá-
sjá, hafa þeir orðið sjónarvottar
að hinu ótrúlegasta ævintýri.
NÝTTLANDNÁM
Á KRAKATAU
Árið 1883 sprakk eldfjallið Krak-
atau í loft upp. Það er á ey nokk-
urri á milli Java og Sumatra. Gló-
andi aska þakti alla eyna og út-
rýmdi þar öllu lífi, og einnig á
nálægum smáeyum.
Níu mánuðum eftir gosið kom
belgiskur náttúrufræðingur til
Krakatau til þess að athuga hvort
ekkert líf mundi leynast þar. Hið
eina sem hann fann, var einn maur
— ekkert annað. Þar var allt dautt.
Og sama var sagan á næstu ey, sem
er í 20 km. fjarlægð. Glóandi gos-
askan hafði gjörsamlega þurrkað
út allt líf á þessum eyum.
Árið 1886 kom hollenzkur nátt-
úrufræðingur til Krakatau. Hann
fann inni á eynni nokkrar tegund-
ir af burknum og grasi, og var sýnt
að fræin höfðu borist þangað með
vindum eða fuglum. En meðfram
sjónum spruttu nokkrar strand-
jurtir og höfðu borist þangað með
sjávarbárum frá fjarlægum eyum.
Tíu árum seinna komu nokkrir
náttúrufræðingar til eyarinnar. Þá
var að koma þar skógur og með-
fram ströndinni stóðu ungir kokos-
pálmar. Brönugrös blómguðust þar
og munu hin örsmáu fræ þeirra
hafa borist þangað á fótum fugla,
eða með vindum. Þarna voru einn-
ig komin fíkjutré og „papaya“ og
hafa fræ þeirra borist þangað í
fugladriti, því að fuglar melta ekki
slík fræ.
Þarna var og fjöldi skordýra,
MARGIR munu vera þeirrar skoð-
unar, að trú og vísindi eigi enga
samleið, að aldrei muni verða vís-
indalega skýrt það, sem trúuðum
mönnum þykir mestu máli skipta
í trú sinni, og að gagnslaust sé
að beita vísindalegri hugsun við
siík viðfangsefni. Mun þessi trú
á getuleysi mannlegs skilnings.
gagnvart því sem mestu varðar,
aldrei hafa orðið eins almenn og
á þeirri öld sem nú lifum við —
og breytir það engu um þetta þótt
sumir starfsmenn í vísindagreinum
séu trúaðir, því um samræmi eða
samfelldan skilning á trú og vís-
indum er þar ekki að ræða. Bilið
hefur aldrei orðið eins breitt og nú
á milli trúar og vísinda, og þó er
það einmitt á þessari öld, sem fram
hefur komið vísindakenning, sem
brúar þetta bil og sýnir trúarleg
rit og trúarlegar hugmyndir í al-
veg nýju Ijósi. Höfundur þessarar
kenningar var íslendingur, og er
það raunar það sem menn eiga
erfiðast með að trúa, og er ekki
langt síðan kunnur menntamaður
hélt því fram við mig, að það væri
af og frá að til hefði verið íslenzk-
ur heimspekingur. En hvort sem
mönnum líkar það betur eða verr,
þá hefur slíkri kenningu, lífgeisl-
sem borist höfðu þangað með vindi.
Og þar voru nokkrar tegundir af
snákum og höggormum, sem höfðu
siglt yfir hafið á röftum eða gróð-
urflækjum.
Og brátt óx gróður á eynni og þá
fluttust menn þangað aftur. Þeir
fluttu með sér ýmsar plöntur og
dýr. En með þeim fluttust einn-
ig óboðnir gestir svo sem rottur
og húsflugur, sem fylgja mannin-
um hvar sem hann fer.
anarkenningunni, verið haldið fran
af íslenzkum vísindamanni, dr
Helga Pjeturss, og það er ætlur.
mín, að því gaumgæfilegar serr
menn athuga, því fremur mur
þeir fallast á rök hans, þótt niður
stöðurnar virðist í ótrúlegra lag)
við fyrstu sýn. Samband við líf a
öðrum jarðstjörnum, raunverulegt
og eðlisfræðilegt samband, er stór-
kostleg tilhugsun og gerbreytir öll-
um viðhorfum, og það er í þessu
ljósi, sem mér hefur hugkvæmzt
að líta á eitt hið undarlegasta og
jafnframt viðkvæmasta trúaratriði
— altarissakramentið.
Þessi trúarathöfn á, eins og menn
vita, rætur sínar að rekja til Jesú
sjálfs, til þess sem hann hefur sjálf-
ur sagt við lærisveina sína. Hann
tók brauð og skipti með beim og
sagði: „Þetta er líkami minn“, en
skylt þessu er það þegar hann talar
um „brauðið sem kemur af himni1
og þegar hann segir við lærisveina
sína (eins og dálítið glettinn á
svip, kemur manni í hug): Eg hef
brauð að eta sem þér vitið ekki af.
En þessi ágæta setning (og það
þarf ekki neina trúarlega auð-
sveipni til að skynja, að sannleiks
kjarni muni búa í henni) er það,
sem minnir mig svo fastlega á
snilldarleg orð í helgum fræðurr
annars átrúnaðar, Ásatrúarinnar,
að ég hlýt að undrast það samræmi,
sem þar kemur fram.
Andhrímnir
lætur í Eldhrímni
Sæhrímni soðinn,
fleska bazt,
en þat fáir vitu,
við hvat Einherjar alask.
(Grímnismál, 18. v.)
Hér er það ekki brauðsheiti
heldur fleskheiti, sem gefið er hinni