Lesbók Morgunblaðsins - 07.09.1958, Side 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
447
ALAGABLETTIR
Álög í Laxárdal
SÉRA Arnljótur Ólafsson skráði
þessar frásagnir um álög í Laxár-
dal í Húnavatnssýslu, en sá dalur
er nú að mestu í eyði:
Hóllinn á Sneis. — Sneis heitir
bær einn í Laxárdal. Fram undan
bænum er hóll; hann er grasgefinn
mjög, en eigi má slá hann, því í
hólnum býr álfkona og er hann
slægjuland hennar. Helgi heitir
bóndinn, sem nú (1847) er á Sneis.
Hann slær hólinn og hirðir ekki
um sögur manna. En þess vegna
segja sumir að hann sé fátækur,
að hann slái hól álfkonunnar, því
að hún þoli honum það ekki.
Hjallinn á Núpi. — Núpur heitir
bær í Laxárdal. Upp undan bæn-
um er hjalli, lítið utar en bærinn.
Það er býsna hár hamar grasi vax-
dularfullu næringu hinna útvöldu
(Einherja), og er þó auðsætt, að
hinn heiðni spekingur hefur ekki
haft flesk í huga, fremur en Jesús
hafði brauð, heldur eitthvað ser.»
hann gat ekki komið orðum að,
eitthvað óumræðilegt. Og þetta
óumræðilega er líforkan, þessi orka
sem dr. Helgi Pjeturss hefur upp-
götvað fyrstur manna, og gert vís-
indalega fullnægjandi grein fyrir
í riti sínu Nýal. Það er eftir kenn-
ingu hans þessi orka, sem líkamir
manna og dýra hlaðast af þegar
þeir sofa og ber þeim þau áhrif
sem skapa draumana. (Sbr. hugs-
anaflutning). Það er þessi orka
sem guðirnir, hinar dýrlegu verur
á öðrum hnöttum vilja veita okk-
ur í miklu ríkara mæli, ef við að-
eins höfum vit til að veita henni
viðtöku.
Þorsteinn Guðjónsson.
inn, og er þar hrísrif gott. Fjall-
vættur býr í hjallanum og er gott
að koma sér vel við hana. Hún á
hrísrif allt í hjallanum, og má ekki
rífa þar frá henni. Fyrir skömmu
bjó kona ein á Núpi, margkunnug
haldin, en þó ekki göldrótt kölluð.
Hún kom sér vel við vættina í
hjallanum, og þótti það valda því,
að hún hafði ætíð nóg fyrir sig að
leggja, og það löngum tíma eftir
að hún var örvasa orðin. Bóndinn,
sem nú (1847) býr á Núpi, hefir
látið rífa hrís á hjallanum. En fyr-
ir nokkrum árum fekk hann sjúk-
leika ókennilegan, sem enn hefir
eigi læknaður orðið, og veldur því
hjallavætturin.
Gónapyttur. — Gónapyttur heit-
ir pyttur einn á milli Refsstaða og
Vesturár framan við Laxá. Hún
rennur eftir dalnum og í hana
rennur lækur úr pyttinum. Eyjólf-
ur hreppstjóri á Móbergi í Langa-
dal hafði í seli uppi í Laxárdal.
Drengur var í selinu sem gætti
fjárins. Einn dag veiddi pilturinn
í pyttinum og hafði þó Eyólfur
bannað honum það. En þegar hann
kom heim að selinu með veiðina
var snemmbær kýr lærbrotin á
stöðlinum. Pilturinn hugsaði að
ekki skyldi þetta aftra sér frá að
veiða í pyttinum, og fór daginn
eftir og veiddi. En þegar hann kom
að selinu, var kýrin dauð. Þá fór
honum ekki að finnast til og hætti
að veiða. Síðan hefir enginn veitt
í Gónapytti, enda er þar nú engin
veiði í orðin.
Kálfatjörn. — Selhagi heitir
næsti bær fyrir framan Þverárdal
í Laxárdal. Þar er tjörn sú fyrir
framan og neðan bæinn sem heitir
Kálfatjörn. Þorleifur hét maður 1
Selhaga, sem seinna bjó í Stóradal.
Þegar hann stóð yfir sauðum sín-
um um veturinn, veiddi hann í
tjörninni. Drápust þá fyrir honum
tvær ær um daginn. Lagði hann þá
niður veiðina í Kálfatjörn og hefir
síðan enginn tekið hana upp aftur.
REYKJAVÍK
fyrir hundrað árum
REYKJAVÍK er að magnast að fólks-
fjölgun. Á hinum síðustu 10 árum, frá
1. okt. 1850 til 1. okt. 1860, hefir stað-
arbúum fjölgað um 300 manns; næst-
liðið haust voru þeir 1444. En þó kveð-
ur meir að hinu að tiltölu, hvað timb-
urhúsum fjölgar hér, og mörg hús
eldri stækkuð og prýdd á ýmsan hátt.
Til fróðleiks og samanburðar um við-
gang Reykjavíkurkaupstaðar á hinum
síðustu 40 árum, skal þess getið, að um
árið 1820 voru hér aðeins 34—36 timb-
urhús af öllu tagi. Árið 1830 voru þau
orðin 58—60, en nú munu þau vera
nálægt 135 af öllu tagi, auk skúranna
sem kallaðir eru. Hvorki er dómkirkj-
an hér með talin né stiftamtmanns-
garðurinn með þeim útihúsum, er þar
fylgja.
Stærð, herbergjafjöldi og prýði hús-
anna er þó miklu meiri að tiltölu, hjá
því sem var fyrir 30—40 árum, heldur
en fjölgun húsanna sjálfra, þó að hún
sé mikil. Fyrir 1820 voru hér fá og
smá og óséleg herbergi í íbúðarhúsum.
Nú eru þau fleiri og stærri og að öllu
laglegri. Þá voru hér engin íbúðarhús
tvíloftuð né með annarri yfirbyggingu
(bust). Fyrir 1820 voru hér þrjú mikil
pakkhús tvíloftuð, en tvö þeirra voru
rifin um þau árin og eigi endurbyggð.
Nú eru hér þrjú mikil pakkhús tví-
loftuð, sex íbúðarhús tvíloftuð, og átta
íbúðarhús með yfirbyggingu til íbúðar.
(Þjóðólfur 1860)
Tveir menn höfðu stofnað fyrirtæki.
Eitthvert kvöld eftir lokunartíma fóru
þeir saman í kaffihús. Og er þeir höfðu
setið þar um stund, segir annar:
„Við gleymdum að loka peninga-
skápnum".
„Hvað gerir það til“ sagði hinn. „Við
erum hér báðir“.